Podczas zakończonego 22 listopada 2024 r. posiedzenia Krajowa Rada Sądownictwa przyjęła stanowisko, w którym zwraca uwagę na zagrożenie dla bezstronności sądu - jednej z zasad etyki zawodowej sędziów i asesorów sądowych i konieczność rozwiązania konfliktu interesów w związku ze sprawą toczącą się przed Sądem Najwyższym. Chodzi o pytania prawne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, które dotyczą skuteczności działań podejmowanych przez obecne kierownictwo prokuratury oraz statusu prawnego m.in. Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego oraz powołanego na mocy decyzji premiera Donalda Tuska przez Ministra Sprawiedliwości I Zastępcy Prokuratora Generalnego pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego Jacka Bilewicza.

Pytania sądu wynikają z niepewności co do prawidłowości umocowania w postępowaniach przed sądami prokuratorów sprawujących kierownicze stanowiska w Prokuraturze oraz wątpliwości sądów powszechnych co do legalności ich działań.
Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że dwóch sędziów wyznaczonych do orzekania w tej sprawie: SSN Jarosław Matras i SSN Michał Laskowski zostało powołanych w skład komisji kodyfikacyjnych podlegających Prezesowi Rady Ministrów, co może być postrzegane jako powiązanie z władzą wykonawczą i zainteresowanie wynikiem sprawy. Zaufanie do obiektywizmu i bezstronności osłabiają też publiczne komentarze sędziego Michała Laskowskiego, w których deprecjonuje on istniejące orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczące statusu Dariusza Barskiego.

Sędziowie rozstrzygający to zagadnienie prawne powinni być oderwani od sporu politycznego, który się toczy, gdyż tylko wówczas dokonana przez nich wykładnia prawna będzie postrzegana jako obiektywna i niebudząca wątpliwości. W trosce o standardy bezstronności stanowiące fundament społecznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości, a także ze względu na dbałość o poszanowanie statusu sędziego, w szczególności sędziego Sądu Najwyższego, Krajowa Rada Sądownictwa zwraca się do SSN Jarosława Matrasa i SSN Michała Laskowskiego, by rozważyli słuszność swego udziału w składzie orzekającym w sprawie.

W związku odwołaniem do KRS od podziału czynności sędzi Katarzyny Frydrych członkowie Rady wysłuchali Prezes Sądu Okręgowego w Katowicach Agnieszki Stankiewicz-Rataj, która stwierdziła, że stanowczo za mało jest sędziów orzekających i, że na przestrzeni lat aż czterokrotnie wzrosło obciążenie orzecznicze jednego sędziego. Kiedy zaczynała pracę w 2005 roku jej referat wynosił ok.140 spraw. Dziś jest to taka sama liczba, ale jako Prezes ma 1/4 etatu orzeczniczego. Minister Sprawiedliwości nie ogłasza konkursów na stanowiska sędziowskie i znosi etaty -. 117 etatów do 30 czerwca br. W SO Katowice zniesiono trzy stanowiska sędziowskie.

Członkowie Rady dyskutowali także o konieczności podjęcia stanowiska w związku z nieetycznym zachowaniem sędziego po nadmiernym spożyciu alkoholu. Po wyczerpującej dyskusji zobowiązano Komisję Etyki do przedstawienia projektu stanowiska Rady przypominającego o konieczności przestrzegania zasad etyki zawodowej sędziów i asesorów sądowych.

Krajowa Rada przeprowadziła konkursy na stanowiska sędziowskie i podjęła uchwały o przedstawieniu Prezydentowi RP 30 wniosków o powołanie na stanowisko sędziego sądu rejonowego, w tym 15 asesorów oraz jeden wniosek o powołanie na stanowisko sędziego sądu okręgowego.

Rada negatywnie rozpatrzyła dwa oświadczenia woli dalszego zajmowania stanowiska sędziowskiego.

Członkowie Rady uwzględnili też jeden wniosek o przeniesienie sędziego w stan spoczynku i jeden o stwierdzenie daty przejścia w stan spoczynku.

Krajowa Rada Sądownictwa przeanalizowała 15 projektów aktów prawnych, z czego 10 nie dotyczyło zakresu spraw opiniowanych przez Radę.

                                                                                                              Rzecznik Prasowy
                                                                                                              Krajowej Rady Sądownictwa

1. Na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. z 2024 r. poz. 1186) w centrum zainteresowania Rady pozostają zasady zawodowej etyki sędziów i asesorów sądowych oraz czuwanie nad ich przestrzeganiem. Jedną z wartości, dla której zasady te winny być przestrzegane, jest bezstronność sądów.
2. Krajowa Rada Sądownictwa zauważa zagrożenie dla bezstronności sądów w związku z toczącym się postępowaniem przed Sądem Najwyższym na skutek pytań prawnych Sądu Apelacyjnego w Warszawie.
Sąd Apelacyjny zwrócił się z pytaniami dotyczącymi skuteczności działań podejmowanych przez obecne kierownictwo prokuratury oraz statusu prawnego m.in. Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego, I Zastępcy Prokuratora Generalnego pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego Jacka Bilewicza.
Pytania sądu są skutkiem niepewności co do prawidłowości umocowania w postępowaniach przed sądami prokuratorów sprawujących kierownicze stanowiska w Prokuraturze oraz wyrazem wątpliwości sądów powszechnych co do legalności tych czynności.
Sąd Najwyższy już raz odpowiadał na pytanie prawne sądu powszechnego w tej materii i w uchwale z 27 września 2024 roku, sygnatura I KZP 3/24, stwierdził, że „podjęcie stosownej decyzji o przywróceniu prokuratora w stanie spoczynku do służby czynnej, w trybie art. 47 § 1 i 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2016 r., poz. 178 ze zm.), a następnie powołanie go przez Prezesa Rady Ministrów, na wniosek Prokuratora Generalnego, na stanowisko Pierwszego Zastępcy Prokuratora Generalnego – Prokuratora Krajowego miało wiążącą podstawę prawnoustrojową, to było powołaniem prawnie skutecznym”.
3. W tej sytuacji konieczne jest, aby sędziowie rozstrzygający kolejne zagadnienia prawne pozostawali w oczach opinii publicznej całkowicie oderwani od sporu politycznego związanego z przedstawionym zagadnieniem prawnym, gdyż tylko wówczas dokonana przez nich wykładnia prawna będzie postrzegana jako obiektywna i niebudząca wątpliwości.
4. Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że dwóch spośród trzech sędziów wyznaczonych do orzekania w tej sprawie może być postrzeganych w oczach opinii publicznej jako osoby powiązane z władzą wykonawczą, bezpośrednio albo pośrednio zainteresowane wynikiem sprawy. Zarówno SSN Jarosław Matras, jak i SSN Michał Laskowski zostali powołani przez premiera na wniosek Ministra Sprawiedliwości Adama Bodnara w skład komisji kodyfikacyjnych podlegających Prezesowi Rady Ministrów. Jak Rada wskazała już w swej uchwale nr 755/2004 z dnia 13 września 2024 roku w sprawie skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U. poz. 350), „Sędziemu powołanemu w skład Komisji, będącej wewnętrznym organem Rady Ministrów, przysługuje miesięczne zryczałtowane wynagrodzenie (§ 12 ust. 1), co w powiązaniu z faktem powołania na czas nieoznaczony (§ 3 ust. 4) przy jednoczesnej możliwości natychmiastowego, nieopartego na jasnych, precyzyjnych kryteriach odwołania sędziego stanowi istotny element rzutujący na sytuację materialną sędziego. W świetle przytoczonych czynników nie sposób nie oprzeć się przeświadczeniu co do zależności takiego sędziego od władzy wykonawczej”. Tymczasem udzielenie zgodnych z prawem odpowiedzi na pytania Sądu Apelacyjnego w Warszawie wymaga bezstronnej oceny skutków nieuregulowanych w prawie działań premiera Donalda Tuska i ministra Adama Bodnara: odsunięcia Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego od kierowania Prokuraturą oraz powołania Jacka Bilewicza na stanowisko „pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego”.
5. Niezależnie od powyższych uwarunkowań wynikającej z uzależnienia wymienionych sędziów od Prezesa Rady Ministrów, zaufanie do obiektywizmu i bezstronności w sprawie istotnie osłabiają pojawiające się w środkach masowego przekazu informacje o treści komentarzy, jakie wygłosić miał sędzia SSN Michał Laskowski, których przykładem jest wypowiedź dla portalu Onet.pl komentująca powołaną wyżej uchwałę Sądu Najwyższego z 27 września 2024 roku: „Tego typu uchwały i orzeczenia zarówno Sądu Najwyższego, jak i Trybunału Konstytucyjnego, powodują, że nikt rozsądny nie uważa, że to są orzeczenia zgodne z rzeczywistością prawną i absolutnie bezstronne oraz niezawisłe — ocenia. Jego zdaniem obrana ścieżka naprawienia wymiaru sprawiedliwości będzie niemożliwa, dopóki prezydentem będzie Andrzej Duda”. Wypowiedź powyższa jednoznacznie deprecjonuje orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie zagadnienia będącego zarazem przedmiotem sprawy, do rozpoznania której wyznaczono obecnie SSN Michała Laskowskiego i obnaża jego z góry ukształtowane przekonanie co do rozstrzygnięcia merytorycznego.
5. Krajowa Rada Sądownictwa przypomina o obowiązującym wszystkich sędziów § 13 Zbioru zasad, który stanowi, że „Sędzia nie powinien wyrażać publicznie opinii na temat toczącego się lub mającego się toczyć postępowania” oraz o normie art. 178 ust. 3 Konstytucji RP.
6. W trosce o standardy bezstronności stanowiące fundament społecznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości, jak również ze względu na dbałość o poszanowanie statusu sędziego, w szczególności sędziego sądu najwyższej rangi, jakim jest Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa zwraca się do SSN Jarosława Matrasa i SSN Michała Laskowskiego by rozważyli słuszność swego udziału w składzie orzekającym w wyżej opisanej sprawie – zwłaszcza w perspektywie standardów prawa europejskiego, wyznaczanych w art. 47 ust. 2 Karty praw podstawowych, art. 8 Deklaracji Praw Człowieka, a przede wszystkim w świetle art. 178 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Samowyłączenie wskazanych sędziów pozwoli wykluczyć w odbiorze społecznym jakiekolwiek wątpliwości co do bezstronności składu orzekającego w sprawie, w szczególności już powstałe w związku z powołanymi wyżej publicznymi wypowiedziami.

Data wydarzenia: 2024-11-19

Data końca wydarzenia: 2024-11-22

Podczas zakończonego 8 listopada 2024 r. posiedzenia Krajowej Rady Sądownictwa Rada złożyła wniosek o zabezpieczenie do Trybunału Konstytucyjnego do czasu wydania przez Trybunał ostatecznego orzeczenia w sprawie U 16/24, zainicjowanej wnioskiem Krajowej Rady Sądownictwa – uchwałą nr 831/2024 z 9 października br., poprzez wstrzymanie wykonania decyzji prezesów sądów ustalających podział czynności sędziów, wydanych na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 26 września  2024 r. zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych.

Wydawanie takich decyzji przez prezesów sądów prowadzi do paraliżu pracy sędziów pełniących funkcje rzeczników dyscyplinarnych, sędziów delegowanych do biura Krajowej Rady Sądownictwa i w szczególności sędziów – członków Krajowej Rady Sądownictwa. Zbyt duże obciążenia pracą w sądach, jakie są skutkiem tych przepisów mają de facto uniemożliwić sędziom -  członkom Rady wypełnianie obowiązków w KRS.

Ponadto – czytamy we wniosku - praca w Radzie czy wykonywanie obowiązków rzecznika dyscyplinarnego spotyka się z represjami ze strony osób wykonujących bezprawnie funkcje prezesów sądów, które nie podporządkowały się powszechnie obowiązującemu wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2024 r. w sprawie K 2/24. Do rażących przykładów takich represji należy obniżenie wynagrodzenia sędziemu – członkowi Rady o 50 proc.  za wrzesień 2024 r. i o 20 proc. za październik 2024 r.

KRS zdecydowała też o przystąpieniu do złożonego do Trybunału Konstytucyjnego przez Prezydenta RP wniosku w sprawie Kp 3/24. To wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy z 13 września 2024 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

KRS zajęła też stanowisko w sprawie pytań Sądu Najwyższego do Trybunału Konstytucyjnego – sprawa o sygn. akt P 4/23. Chodzi o tzw. test niezawisłości i bezstronności sędziów. Według KRS, badanie przez sąd okoliczności towarzyszących powołaniu sędziego stanowi  niedopuszczalny w świetle Konstytucji RP instrument badania zgodności z prawem aktu powołania sędziego przez Prezydenta RP i w konsekwencji kwestionowania statusu sędziego z powodu okoliczności towarzyszących jego powołaniu poprzez stwierdzenie w orzeczeniu niespełnienie wymogów bezstronności i niezawisłości.

KRS podjęła uchwałę o zawiadomieniu Prokuratury Krajowej w sprawie możliwości popełnienia przestępstwa przez Prezesa Sądu Rejonowego w Olsztynie – chodzi o bezprawne obniżenie wynagrodzenia sędziemu. Rada zwróci się też do Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych o wszczęcie postępowania w sprawie Prezesa SR w Olsztynie.

Podczas posiedzenia odbyło się publiczne wysłuchanie sędzi Katarzyny Frydrych w związku z jej trzecim już odwołaniem do KRS od podziału czynności w Sądzie Okręgowym w Katowicach (dwa razy to odwołanie zostało uwzględnione). 20 września br. bowiem sędzia Frydrych dostała pismo Prezes SO w Katowicach ustalające podział czynności sędzi z datą wsteczną – obejmuje ów podział okres od 16 kwietnia br. Sędzia Frydrych, która musi po raz trzeci odwoływać się do Rady od podziału czynności, uznaje traktowanie jej przez Prezes SO w Katowicach za nierówne w stosunku do innych sędziów. Nie kwestionuje bowiem ani wymiaru 100 proc. przydziału spraw ani rodzaju spraw, jakie do niej trafiają, a jedynie decyzję z datą wsteczną.

Zaproszona również przez KRS na wysłuchanie Prezes SO w Katowicach nie skorzystała z niego. Decyzja Rady co do odwołania sędzi Frydrych od podziału czynności ma zapaść na kolejnym posiedzeniu.

Krajowa Rada przeprowadziła konkursy na stanowiska sędziowskie i podjęła uchwały o przedstawieniu Prezydentowi RP 14 wniosków o powołanie na stanowisko sędziego sądu rejonowego, dwa wnioski o powołanie na stanowisko sędziego sądu okręgowego i jeden - o powołanie do sądu apelacyjnego.

Rada pozytywnie rozpatrzyła osiem oświadczeń woli dalszego zajmowania stanowiska sędziowskiego, osiem zaś - negatywnie.

Członkowie Rady nie uwzględnili też jednego wniosku o przeniesienie sędziego w stan spoczynku.

Krajowa Rada Sądownictwa zdecydowała też o przeprowadzeniu lustracji referatu jednego z asesorów w Sądzie Rejonowym w Świeciu w związku z wątpliwościami co do przebiegu jego służby.                                                         

                                                                                                                                                                                         Zespół Prasowy
                                                                                                                                                                                         Krajowej Rady Sądownictwa

w przedmiocie wystąpienia z wnioskiem o zabezpieczenie do Trybunału Konstytucyjnego

Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393) w zw. z art. 730¹ § 1 i 2 w zw. z art. 732 i art. 755 § 1 k.p.c., wnosi o udzielenie zabezpieczenia do czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny ostatecznego orzeczenia, w sprawie U 16/24,  zainicjowanej wnioskiem Krajowej Rady Sądownictwa – uchwałą nr 831/2024 z 9 października 2024 4., poprzez:

- wstrzymanie wykonania decyzji prezesów sądów w przedmiocie ustalenia podziału czynności sędziów wydanych na podstawie §1 ust. 2 i §2  rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 września  2024 r., zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. poz. 1444).

Uzasadnienie:

1. W postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, w tym przywołane przepisy dotyczące zabezpieczenia roszczeń. Krajowa Rada Sądownictwa jako wnioskodawca uprawniona jest do złożenia wniosku o zabezpieczenie (art. 732 k.p.c.). Przepis procedury cywilnej - art. 730¹ § 1 i 2 w zw. z art. 732 i art. 755 § 1 k.p.c., dotyczące zabezpieczenia na podstawie przywołanego odesłania znajdują zastosowanie do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Uprawnienie do zastosowania zabezpieczenia przez Trybunał Konstytucyjny stanowi utrwaloną linię orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego, m.in. postanowieniem z 30 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt K 34/15 Trybunał stwierdził dopuszczalność zabezpieczenia w sprawach na wniosek grupy posłów czy w sprawach inicjowanych skargami konstytucyjnymi. Podobnie zabezpieczenie zostało zastosowane w sprawie z wniosku grupy posłów postanowieniem z 14 grudnia 2023 r., sygn. K 29/23. Zabezpieczenie na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w sprawie inicjowanej wnioskiem Rady zostało również zastosowane w sprawie K 2/24 postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2024 r.
2. Krajowa Rada Sądownictwa w pełni podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu przywołanego postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 24 kwietnia 2024 r. w sprawie K 2/24, iż w postępowaniu przed Trybunałem „w zakresie nieuregulowanych w ustawie o organizacji TK stosuje się odpowiednio przepisy ustawy” - Kodeks postępowania cywilnego, „a więc również te przewidujące możliwość udzielenia zabezpieczenia (…) możliwość wydawania postanowień tymczasowych w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną (…) nie wyłącza możliwości wydawania postanowień zabezpieczających w innych postępowaniach”. „Postanowienie zabezpieczające wydane przez Trybunał może być skierowane do podmiotów niebędących uczestnikami postępowania przed Trybunałem”.
3. Konieczność wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wynikła z faktu, iż wydawanie decyzji przez prezesów sądów w przedmiocie ustalenia podziału czynności w oparciu o przywołane przepisy rozporządzenia zmieniającego prowadzi do skutku w postaci paraliżu czynności służbowych sędziów pełniących funkcje rzeczników dyscyplinarnych, sędziów delegowanych do biura Krajowej Rady Sądownictwa i w szczególności sędziów – członków Krajowej Rady Sądownictwa. Obciążenia przyjęte w rozporządzeniu zmieniającym obliczone są przede wszystkim na uniemożliwienie sędziowskiej części Rady wypełniania obowiązków wynikających z członkostwa Radzie, co wpisuje się w artykułowane w licznych wypowiedziach przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej dążenie do „zamrożenia” prac Rady. Podkreślić należy, iż przeciętne obciążenie sędziego w Krajowej Radzie Sądownictwa sięga co najmniej połowy czasu pracy sędziego, zważywszy na dwutygodniowe posiedzenia plenarne w każdym miesiącu, pracę w komisjach i w zespołach. W praktyce obowiązki w Krajowej Radzie Sądownictwa, w sytuacji narastających zagrożeń niezawisłości sędziów i niezależności sądów ze strony władzy politycznej, których jedynie refleksem są liczne postępowania przed Trybunałem inicjowane przez Radę, są wykonywane z poświęceniem czasu wolnego. W tym stanie zwiększenie obciążenia sędziów do 80 – 100% przydziału spraw w sądach pociągałoby za sobą faktyczną niemożność wykonywania obowiązków członka Rady czy rzecznika dyscyplinarnego.
4. Podkreślenia wymaga, iż za samo wykonywanie obowiązków w Radzie czy obowiązków rzecznika dyscyplinarnego ze strony osób wykonujących nadal bezprawnie funkcje prezesów sądów, a które to nie podporządkowały się ostatecznemu i powszechnie obowiązującemu wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2024 r. K 2/24, spotykają sędziów represje. Do przykładów najbardziej rażących należy obniżenie wynagrodzenie sędziemu – członkowi Rady za wykonywanie obowiązków w Radzie o 50% za wrzesień 2024 r. i o 20% za październik 2024 r. W sytuacji braku wstrzymania decyzji prezesów sądów w przedmiocie ustalenia podziału czynności sędziów wydanych na podstawie §1 ust. 2 i §2  rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 września  2024 r. zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych represje te będą tylko narastać, w celu przymuszenia sędziów do zaprzestania wykonywania swoich obowiązków konstytucyjnych i ustawowych.
5. W tych okolicznościach wysoce uprawdopodobnione jest, iż samo wydanie orzeczenia merytorycznego przez Trybunał Konstytucyjny może nie wystarczyć do urzeczywistnienia zasad, praw i wolności wynikających z Konstytucji. Brak udzielenia zabezpieczenia nie tylko poważnie utrudniłoby wykonanie orzeczenia merytorycznego, ale uniemożliwiłoby niezakłócone procedowanie przez Trybunał, w sytuacji wpływania na czynności sędziów reprezentujących Radę w przedmiotowym postępowaniu.
6. Odpowiednio stosowany art. 755 § 1 k.p.c. daje Trybunałowi Konstytucyjnemu kompetencje do zabezpieczenia wniosku w taki sposób, "jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni". Ponadto w zaistniałej sytuacji spełniony został warunek udzielenia zabezpieczenia, określony w art. 730¹ § 2 5 k.p.c. tzn. brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia, w sytuacji, w której wprowadzone zostaną szykanujące zmiany w zakresach obowiązków. Wnioskowany sposób zabezpieczenia jest stosowny do opisanych okoliczności, pozwoli na utrzymanie stanu dotychczasowego pozwalającego na wykonywanie obowiązków przez rzeczników dyscyplinarnych i pracę członków Rady. Nadto proponowane zabezpieczenie jest ograniczone, nie ingeruje w stosowanie pozostałych przepisów wprowadzanych przez zaskarżone rozporządzenie.

Data wydarzenia: 2024-11-05

Data końca wydarzenia: 2024-11-08