STANOWISKO
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 25 października 2024 r.
w przedmiocie zasad podejmowania przez przeniesionego na inne miejsce służbowe sędziego albo asesora sądowego czynności w sprawach przydzielonych w dotychczasowym miejscu służbowym

Krajowa Rady Sądownictwa, działając na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 6 in fine ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (przedstawianie wniosków w zakresie przepisów prawa dotyczących sądownictwa, sędziów i asesorów sądowych), przedstawia stanowisko zawierające postulat de lege ferenda w celu ujednolicenia praktyki w zakresie stosowania art. 47b § 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych w zw. z art. 386 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.
Zgodnie z art. 47b § 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (dalej jako „p.u.s.p.”), zarówno sędzia jak i asesor sądowy, w razie zmiany miejsca służbowego, umocowany jest do podejmowania czynności w sprawach przydzielonych w dotychczasowym miejscu służbowym albo miejscu pełnienia służby, aż do ich zakończenia.
Zgodnie zaś z art. 386 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako „KPC”) ,,[w] przypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sąd rozpoznaje ją w tym samym składzie, chyba że nie jest to możliwe lub powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu”.
Obecna wykładnia przepisów art. 386 § 5 KPC oraz art. 47b § 4 p.u.s.p. w skali kraju nie jest jednolita i w ocenie Krajowej Rad Sądownictwa może wymagać interwencji o charakterze legislacyjnym. Na skutek zapytania skierowanego przez Przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa do Prezesów Sądów Apelacyjnych ustalono różnorodną praktykę stosowania powyższych przepisów, które mają charakter proceduralny i ustrojowy. Praktyka ta zmierza alternatywnie:
- do uznania bezwzględnej właściwości sędziego do rozpoznania konkretnej sprawy sądowej, aż do prawomocnego zakończenia postępowania, niezależnie od przeniesienia sędziego na inne miejsce służbowe w innym miejscowo właściwym
sądzie, - albo do zaniechania rozpoznania sprawy przez sędziego przeniesionego do orzekania w innym miejscowo sądzie w momencie zakończenia przez niego postępowania w danej instancji w sądzie, z którego został przeniesiony.
W tym miejscu Rada przypomina, że jedną z materialnych gwarancji niezawisłości sędziego jest pewność czyli stabilność stosunku służbowego. Sędzia powoływany jest przez Prezydenta RP do pełnienia urzędu sędziego w konkretnym sądzie. Akt powołania sędziego nie tylko legitymuje osobę do sprawowania władzy sądzenia, ale zarazem, co nie mniej ważne, określa zakres sprawowanej władzy. Sędzia nie jest powoływany do wymierzania sprawiedliwości in abstracto, czy też, nie uzyskuje zgody na wsparcie Ministra Sprawiedliwości w wykonywaniu jego kompetencji, ale sprawuje wymiar sprawiedliwości tylko w obrębie jednej, konkretnie wyznaczonej siedziby, o określonym zakresie jurysdykcji, który jest określony w akcie powołania1. Oznacza to, że sędzia, jak i asesor sądowy, nie pełni służby w dowolnym sądzie, ale tylko w takim miejscu, które zostało mu ściśle wyznaczone, a tym bardziej nie jest powołany do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej. Jest on uprawniony do orzekania wyłącznie w tym sądzie, do którego został powołany. Także z tego właśnie powodu nie może być on swobodnie przenoszony do innej siedziby. Siedzibą sędziego albo asesora sądowego jest bowiem konkretny sąd (obszar jurysdykcyjny), w którym sprawuje on wymiar sprawiedliwości.
Wydaje się, że wykładnia, w myśl której sędzia albo asesor sądowy przeniesiony do orzekania w innym sądzie jest zobligowany do prowadzenia sprawy sądowej aż do jej prawomocnego zakończenia, nawet po uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania w sądzie, w którym nie pełni już urzędu może prowadzić do zarzutów nieważności postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 4 KPC, albowiem jest on już sędzią innego sądu, o odmiennej właściwości miejscowej.
Alternatywnie, nałożenie na sędziego obowiązku rozpoznania sprawy jedynie do jej zakończenia w konkretnej instancji (bez wymogu prowadzenia sprawy, aż do jej uprawomocnienia się) wpływa pozytywnie na ekonomikę postępowania i zasadę koncentracji materiału dowodowego, gdyż sprawa przez niego rozpoczęta będzie do momentu wydania wyroku w ramach jednej instancji prowadzona przez tę samą osobę. Może to zatem zostać potraktowane jako dopuszczalny wyjątek od wyżej opisanej zasady wyłącznej właściwości sądu.
Tak duże różnice w interpretacji ww. wymienionych przepisów prawa w ramach poszczególnych apelacji wskazują - wobec braku odpowiedniego prejudykatu Sądu Najwyższego — na konieczność rozważenia przeprowadzenia nowelizacji ustawy w celu zapewnienia obywatelom równego dostępu do konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP).

WP.0221.7.2024

Pełna elektroniczna wersja ma postać PDF