OPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 10 maja 2024 r.

 sprawie rządowego projektu ustawy - o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z projektem ustawy - o zmianie ustawy - Kodeks kamy oraz niektórych innych ustaw (znak: DLPK-I.400.2.2024) opiniuje projekt pozytywnie zgłaszając jednocześnie zastrzeżenia w przedmiocie pozostawienia przez projektodawcę w obrocie prawnym fakultatywności przepisów dotyczących orzeczenia konfiskaty mienia lub nawiązki.

Ustawą z dnia 7 lipca 2022 roku o zmianie ustawy - Kodeks kamy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 2600) wskrzeszono w kodeksie karnym instytucje konfiskaty mienia w postaci konfiskaty pojazdu mechanicznego (nazwaną przepadkiem) i to również na poziomie lex imperativus, która weszła w życie z dniem 14 marca 2024 roku.
Konfiskata mienia zniesiona została w marcu 1990 roku w wyniku nowelizacji kodeksu karnego z 1969 roku i nie powróciła w kodeksie karnym z roku 1997.
Obecna propozycja zmierza do częściowego odwrócenia stanu prawnego sprzed 14 marca 2024 roku. Projektodawca proponuje zniesienie przepisów imperatywnych pozostawiając jednakże fakultatywność w zakresie orzekania konfiskaty mienia lub w przypadku ziszczenia ściśle reglamentowanych przesłanek dotyczących przeciwwskazań do orzekania konfiskaty, orzeczenie nawiązki.
Niewątpliwie uregulowanie de lege lata budziło i budzi istotne wątpliwości natury konstytucyjnej. Dotyczą one wzorców konstytucyjnych z art. 2 i 32.
Wprawdzie konfiskata mienia nie jest karą, zatem nie dotyczą tej instytucji dyrektywy jej wymiaru, jednakże stanowi specyficzną, szczególną sankcję zależną od wartości pojazdu.
W tym stanie rzeczy o dolegliwości za popełniony czyn nie decydują przesłanki ustawowe lecz wartość pojazdu, będącego niejednokrotnie istotnym składnikiem mienia sprawcy.
Nie może ujść uwadze, że jest jedną z ważniejszych zasad zapisanych w Konstytucji RP jest zasada proporcjonalności oraz ochrona własności. Jako sprzeczną z powyższymi zasadami należy uznać możliwość wymierzania kary bez związku z czynem.
Polskie prawo nie zna kar nieoznaczonych, a tak należy traktować konfiskatę pojazdu o wartości zależnej jedynie od materialnej sytuacji ukaranego.
Konfiskata słusznie zniknęła w momencie, gdy zdecydowano się na odejście od represyjnego prawa PRL-u godzącego w ich mienie oraz skierowano się do kierunku zasad, zgodnie z którymi, wolność osobista i własność winna podlegać jedynie zrozumiałym i racjonalnym ograniczeniom. Należy zatem podkreślić, że konfiskata pojazdu jest wyrazem odejścia od tych reguł.
Dotyczy to każdej konfiskaty niezależnie od tego czy jest ona imperatywem czy też pozostaje w dyspozycji sędziego.
Zdaniem Rady obecna propozycja słusznie eliminuje uregulowania wyjęte z zakresu sędziowskiej uznaniowości, jednocześnie nie zmierza konsekwentnie do unicestwienia problemu.
Rada wskazuje, że pozostawienie możliwości orzeczenia konfiskaty mienia, wprawdzie w mniejszym stopniu, jednakowoż również istotnie, budzi wątpliwości co do ich zgodności z przywołanymi wzorcami konstytucyjnymi.
W proponowanym stanie prawnym adresat normy nie będzie miał informacji w zakresie precyzyjnie podanej reakcji sądu znajdującej oparcie w znanych i czytelnych kryteriach.
Zatem, w świetle powyższego, postulat de lege ferenda jest oczywisty; należy zrezygnować z instytucji przepadku pojazdu mechanicznego w okolicznościach kryminalizowanych w art. 44b § 1 k.k. i art. 178a § 5 k.k.

WP.420.35.2024
Pełna elektroniczna wersja ma postać PDF