w przedmiocie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o notariacie oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo o notariacie oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, przekazanym przy piśmie Zastępcy Szefa Kancelarii Sejmu z dnia 24 listopada 2021 r. (znak: SPS-WP.020.364.5.2021), opiniuje go pozytywnie z uwagami.
Z uzasadnienia projektu wynika, że celem nowelizacji przedmiotowych ustaw jest zapewnienie bezpieczeństwa prawnego osobom, które nabywają spółki kapitałowe bądź osobowe w całości.
Po pierwsze należałoby, zamiast określenia „spółki osobowe”, użyć sformułowania „spółki osobowe handlowe” – tak jak jest to wskazane w art. 18 ust. 2 i art. 25 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Takie doprecyzowanie potwierdzi, że hipoteza przepisu nie obejmuje spółek cywilnych.
Po drugie, doprecyzowania wymaga także sformułowanie, że notariusz jest obowiązany do „wysłania elektronicznie do Krajowego Rejestru Sądowego” informacji. Ani ustawa Prawo o notariacie ani art. 6942a ustawy Kodeks postępowania cywilnego, nie posługują się takim pojęciem. Z powyższego artykułu wynika bowiem, że postępowanie przed sądem rejestrowym odbywa się za pomocą „systemu teleinformatycznego”. Należałoby zatem wskazać, że notariusz przekazuje informacje określone w art. 90b ustawy Prawo o notariacie, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnianego przez sąd rejestrowy. Ponadto, zgodnie z art. 210 § 2 ustawy Kodeks spółek handlowych, czynność prawna między wspólnikiem będącym jedynym członkiem zarządu a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej „notariusz zawiadamia sąd rejestrowy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego”. W tym miejscu wątpliwości też budzi brak doprecyzowania, czy chodzi tylko o przesłanie „informacji” przez notariusza czy też projektowany zapis nakłada na niego obowiązek złożenia wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. Analogiczna sytuacja jest bowiem przewidziana w art. 92 ust. 4 ustawy Prawo o notariacie, który stanowi, że notariusze składają wnioski o wpis do księgi wieczystej. Nieprecyzyjnym jest także projektowany zapis „kto nabył spółkę w całości” ponieważ przedmiotem nabycia są akcje, udziały albo ogół praw i obowiązków wspólnika.
Kolejnym przykładem w którym projektodawca nie użył prawidłowego określenia jest „zbycie w całości prawa i obowiązków w spółkach osobowych”. Prawidłowym zapisem powinien być bowiem „ogół praw i obowiązków wspólnika”, co wynika wprost z art. 10 ustawy Kodeks spółek handlowych.
Propozycja dodania w art. 4 – ust. 4c ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wprowadza obowiązek wykreślenia przez sąd rejestrowy „wpisu z działu 6 w rubryce 9, po wpisaniu wszystkich zmian do Krajowego Rejestru Sądowego”. Art. 4 ust. 4c powinien mieć zastosowanie nie po wpisaniu do Krajowego Rejestru Sądowego „wszystkich zmian” a jedynie tych o których mowa w projektowanym art. 90b ustawy Prawo o notariacie.
Odnosząc się do projektowanego art. 3 przypomnieć wypada, że rubryk się nie tytułuje, lecz numeruje, a numery te zapisywane są nie w formie cyfr, lecz słownie. Ponadto, w przypadku nie każdego rodzaju spółki nowa rubryka miałaby numer dziewiąty, jak błędnie założono w projekcie. Tak jak zaproponował to projektodawca, możliwe byłoby jedynie w przypadku spółki akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki europejskiej, albowiem w odniesieniu do tych rodzajów spółek obecnie obowiązujące przepisy przewidują w dziale 6 osiem rubryk. W przypadku zaś spółki jawnej, spółki komandytowej i spółki partnerskiej należałoby dodać rubrykę ósmą, a w przypadku europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych – siódmą.
Nieprecyzyjne jest sformułowanie „w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego” bowiem ustawa posługuje się określeniem „rejestr przedsiębiorców”.
Projektowany art. 90b ustawy Prawo o notariacie nie określa, w jakim terminie notariusz ma przesłać określone w nim informacje. Nie przyczynia się to zatem – tak jak zakładał projektodawca – do zwiększenia bezpieczeństwa obrotu. Mając na uwadze treść obowiązujących już przepisów, np. art. 92 ust. 4 ustawy Prawo o notariacie, należałoby uściślić, że informacje określone w art. 90b notariusz ma obowiązek złożyć nie później niż w dniu dokonania czynności notarialnej. W tym kontekście pojawiają się także inne wątpliwości, bowiem o ile w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zbycie udziałów co do zasady wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi to już przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika handlowej spółki osobowej nie wymaga udziału notariusza. Także dla zbycia akcji nie jest niezbędne sporządzenie aktu notarialnego, ani nawet notarialne poświadczenie podpisów. Z kolei z dniem 1 marca 2021 r. wszedł w życie art. 3289 § 2 ustawy Kodeks spółek handlowych, zgodnie z którym nabycie akcji następuje z chwilą dokonania w rejestrze akcjonariuszy wpisu wskazującego nabywcę. Zatem, zaproponowane przez projektodawcę rozwiązanie (art. 90b ustawy Prawo o notariacie) w zasadzie będzie miało niewielkie zastosowanie, albowiem czynności o których mowa w tym przepisie z reguły odbywają się bez udziału notariusza, co w praktyce oznaczać będzie, że przepis ten będzie rzadko stosowany.
