Szczegóły

Kategoria: O Radzie

Opublikowano: 30 październik 2019

Krajowa Rada Sądownictwa

konstytucyjny organ stojący na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. 

W systemie ustrojowym Państwa przed 1989 rokiem brakowało instytucji i mechanizmów prawnych, które gwarantowałyby realizację deklarowanej w Konstytucji z 1952 roku zasady niezawisłości sędziowskiej. Konstytucja i ustawy ukierunkowały działalność sądów na ochronę ówczesnego ustroju Państwa. Osiągnięciu niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów nie sprzyjały uregulowania przewidujące, że sędziowie są powoływani i odwoływani przez Radę Państwa na wniosek Ministra Sprawiedliwości. To od tych instytucji zależał dobór sędziów i kształtowanie całej polityki kadrowej w sądownictwie. 

Przemiany ustrojowe, do których doszło w 1989 roku, zrodziły zupełnie nową koncepcję rozumienia roli i pozycji wymiaru sprawiedliwości w demokratycznym państwie prawa. Niezawisłość sędziowska stała się niezbędna do legitymizacji sądownictwa będącego gwarantem praw i wolności obywatelskich. Niezależność sądownictwa z kolei wykracza poza sferę polityczną. Wpływa bowiem na stabilność państwa, jego gospodarkę, a także realizuje inne ważne cele społeczne. Niezależność sądów i niezawisłość sędziów nie są więc celami samymi w sobie. Służą one osiągnięciu ważnych celów społeczeństwa opartego na zasadzie sprawiedliwości. Argumenty te legły u podstaw powołania w Polsce nowego organu, jakim jest Krajowa Rada Sądownictwa.

Projekt utworzenia Krajowej Rady Sądownictwa powstał w wyniku porozumienia politycznego zawartego podczas obrad „okrągłego stołu” i zakładał powstanie organu konstytucyjnego, składającego się z przedstawicieli wszystkich trzech władz – ustawodawczej, wykonawczej oraz sądowniczej. Koncepcja Rady wzorowana była na doświadczeniach państw Europy Zachodniej. W ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 roku o zmianie Konstytucji przyjęto w art. 60, iż powoływanie sędziów jest prerogatywą Prezydenta, działającego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Uchwalona następnie, w dniu 20 grudnia 1989 roku, ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa stwierdzała, że Rada strzeże niezawisłości sędziów i niezależności sądów. Pierwszy skład Krajowej Rady Sądownictwa ukonstytuował się na posiedzeniu, które odbyło się w dniu 23 lutego 1990 roku. Przewodniczącym Rady został wtedy sędzia ówczesnego Sądu Wojewódzkiego w Łodzi Stanisław Zimoch.

Obecny ustrój, zakres działania i tryb pracy Rady określa Konstytucja, ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. z 2011 r. Nr 126, poz. 714) oraz uchwała Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 22 lipca 2011 r. w sprawie regulaminu szczegółowego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa (M.P. z 2011 r. Nr 72, poz. 712). W art. 186 ust. 1 Ustawy Zasadniczej stwierdzenie, że Rada strzeże niezawisłości sędziów i niezależności sądów podniesione zostało do rangi zasady konstytucyjnej. Nie bez znaczenia dla zakresu kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa było także orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. W swoich trzech orzeczeniach z dnia 29 listopada 2007 r. (SK 43/06), 16 kwietnia 2008 r. (K 40/07) i 27 maja 2008 r. (SK 57/06) Trybunał znacząco wpłynął na ich zakres, czyniąc je odpowiednimi do realizowania konstytucyjnego obowiązku stania na straży niezawisłości sędziów i niezależności sądów.

Do najistotniejszych zadań Rady należy:

• opiniowanie aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów oraz podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie ich zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
• rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego oraz przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,
• rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziów, którzy ukończyli 65 rok życia,
• rozpatrywanie wystąpień sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowiska sędziowskie,
• uchwalanie zbioru zasad etyki zawodowej sędziów i czuwanie nad ich przestrzeganiem,
• wybór Rzecznika Dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych, występowanie z żądaniami wszczynania postępowań dyscyplinarnych w stosunku do sędziów oraz odwoływanie się od wyroków sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji,
• przeprowadzanie wizytacji sądu lub lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę,
• wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych i sądów wojskowych.

Krajowa Rada Sądownictwa jest organem kolegialnym. Składa się z 25 członków. W jej skład wchodzą: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, osoba powołana przez Prezydenta RP, Minister Sprawiedliwości, czterech posłów, dwóch senatorów, dziesięciu sędziów będących przedstawicielami sądów powszechnych, dwóch sędziów Sądu Najwyższego, dwóch sędziów sądów administracyjnych i sędzia sądu wojskowego. Tak jak w większości innych krajów europejskich, skład polskiej Krajowej Rady Sądownictwa jest mieszany, przy czym sędziowie stanowią większość.

Warto nadmienić, że ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o Krajowej Radzie Sądownictwa, dostosowująca stan prawny do Konstytucji przewidywała wprowadzenie samodzielności budżetowej Rady od 1 stycznia 2004 r. Data ta została następnie zmieniona na 1 stycznia 2007 r. Wprowadzenie z dniem 1 stycznia 2007 r. samodzielności budżetowej Krajowej Rady Sądownictwa pozwoliło na większe uniezależnienie się tego konstytucyjnego organu i tym samym wzmocniło jego pozycję w Państwie. Krajowa Rada Sądownictwa, obsługiwana uprzednio przez Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ma obecnie własne Biuro, które jest urzędem służącym pomocą przy wykonywaniu jej zadań w zakresie administracyjnym, organizacyjnym, prawnym i finansowym.

Siedziba Krajowej Rady Sądownictwa znajduje się w Warszawie przy ul. Rakowieckiej 30.