uchwała KRS w sprawie skierowania do TK wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją RP przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (...)

Szczegóły: Kategoria: Wnioski do TK; Opublikowano: 07 luty 2025

Data wydarzenia: 13-09-24

Data końca wydarzenia: 13-09-24

UCHWAŁA NR 756/2024

KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA

z dnia 13 września 2024 r.

w sprawie skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1741 oraz z 2024 r. poz. 347) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz. U. poz. 347).

I. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 186 ust. 2 oraz art. 188 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zm., zwanej dalej „Konstytucją RP”), Krajowa Rada Sądownictwa wnosi o stwierdzenie, że:

1. § 2 pkt 1,2 i 3 oraz § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1741 oraz z 2024 r. poz. 347 - w uzasadnieniu zwane rozporządzeniem) w zw. z art. 12a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2022 r. poz. 1188 oraz z 2023 r. poz. 1195, 1234 i 1641) w zakresie w jakim dopuszczają możliwość powołania sędziego sądu powszechnego, sędziego sądu administracyjnego, sędziego Sądu Najwyższego oraz sędziego sądu wojskowego w skład Komisji jako przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji są niezgodne z art. 92 ust. 1 w zw. z art.146 ust. 4 pkt. 1 , 2 i 12 w zw. z art. 7, art. 10 ust. 1 i art. 176 ust 2 i art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2. § 2 pkt 1, 2 i 3, § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1741 oraz z 2024 r. poz.) w zw. z art. 12a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2022 r. poz. 1188 oraz z 2023 r. poz. 1195, 1234 i 1641) w zw. art. 77 §1 pkt 2 i 2c ustawy' z dnia 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 334, dalej: p.u.s.p.) w zw. z art. 29 § 1 i art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2492, dalej: p.u.s.a.) w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1093, dalej: uSN) w zw. z art. 70 § 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2250, dalej: p.u.s.w.) w zakresie w jakim dopuszcza możliwość powołania sędziego sądu powszechnego, wojewódzkiego sądu administracyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądu wojskowego w skład Komisji jako przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji są niezgodne z art. 10 ust. 1 i 2, art. 45 ust.l, art. 173 i art. 178 ust.l Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

3. § 2 pkt 1,2 i 3 oraz § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1741 oraz z 2024 r. poz. 347 - w uzasadnieniu zwane rozporządzeniem) w zw. z art. 12a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2022 r. poz. 1188 oraz z 2023 r. poz. 1195, 1234 i 1641), w związku z art. 77 § 2b p.u.s.p. w zw. z art. 29 § 1 i art. 49 p.u.s.a. wzw. żart. 10 ust. 1 uSN wzw. żart. 70 § 1 p.u.s.w., w zakresie w jakim dopuszcza łączenie przez sędziego sądu powszechnego, wojewódzkiego sądu administracyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądu wojskowego funkcji orzekania z pełnieniem czynności w Komisji jako przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji są niezgodne z art. 10 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 173 i art. 178 i art. 190 ust.l Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

4. § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1741 oraz z 2024 r. poz. 347 - w uzasadnieniu zwane rozporządzeniem) w zakresie obejmującym odwołanie sędziego sądu powszechnego, wojewódzkiego sądu administracyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądu wojskowego z funkcji Przewodniczącego, zastępcy Przewodniczącego i członka Komisji jest niezgodny z art. 2, art. 10 w zw. z art. 173 w związku i art. 178 ust. 1, art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

II. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 186 ust. 2 oraz art. 188 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zm., zwanej dalej „Konstytucją RP”), Krajowa Rada Sądownictwa wnosi o stwierdzenie, że:

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz. U. poz. 347, w uzasadnieniu zwane rozporządzeniem nowelizującym/zmieniającym) w całości tj. § 1 i § 2 jest niezgodne z art. 2, art. 92 ust. 1, art. 146 ust. 4 punkt 2 i art. 151 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albowiem organ, który wydał zaskarżone rozporządzenie nie jest organem tożsamym z Radą Ministrów w rozumieniu art. 146 ust. 4 punkt 2 Konstytucji RP z uwagi na nieprawidłowy jej skład;

2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz. U. poz. 347) w całości tj. § 1 i § 2 jest niezgodne z art. 2, art. 7 w zw. z art. 186 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albowiem zaskarżone rozporządzenie nowelizujące zostało wydane przez Radę Ministrów bez zachowania trybu wymaganego przepisami prawa do jego wydania, bez zasięgnięcia opinii Krajowej Rady Sądownictwa.

III. Krajowa Rada Sądownictwa zastrzega możliwość uzupełnienia argumentacji w razie podniesienia przez Prezesa Rady Ministrów, Prokuratora Generalnego a jednocześnie Ministra Sprawiedliwości nowych tez uzasadniających odstępstwo od wskazanego podstawowego wzorca kontroli konstytucyjności na rzecz innych wartości chronionych konstytucyjnie.

IV. Do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, wraz z prawem do modyfikowania treści wniosku Krajowa Rada Sądownictwa upoważnia sędziów: dr Annę Dalkowską, dr Macieja Nawackiego i Joannę Kołodziej-Michałowicz.

UZASADNIENIE

I. Legitymacja Krajowej Rady Sądownictwa do wystąpienia z wnioskiem w niniejszej sprawie
1. Krajowa Rada Sądownictwa (dalej także jako: „KRS” lub „Rada”) wywodzi z treści art. 186 ust. 2 Konstytucji RP swoją legitymację w przedmiocie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej wskazanych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. Przywołany wyżej przepis stanowi podstawę normatywną uprawnienia Rady do występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie oceny zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Rada wskazuje także na treść art. 191 ust. 2 pkt 2 Konstytucji RP, wskazującego Radę jako podmiot legitymowany do wszczynania przedmiotowego postępowania.

2. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 18 lipca 2007 r., sygn. K 25/07 (OTK-A 2007, Nr 7, poz. 80), stwierdził, że „Rada - jak żaden inny konstytucyjny organ państwa -jest powołana do ochrony niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Wskazał, że systematyka Konstytucji nakazuje, aby uprawnienia Krajowej Rady Sądownictwa były traktowane całościowo, zaś kwestia stania na straży nie ogranicza się jedynie do monopolu w zakresie opiniowania nominacji sędziowskich czy też projektów przepisów w zakresie określonym przez art. 186 ust. 1 Konstytucji, ale również, w razie uznania przez Radę takiej konieczności, do skorzystania z uprawnienia określonego w art. 186 ust. 2 Konstytucji, czyli wystąpienia do Trybunału”. Pojęcie „straży”, o której mowa w art. 186 ust. 1 Konstytucji, obejmuje czuwanie nad brakiem zagrożeń dla niezależności sądów i niezawisłości sędziów w systemie prawnym (wyrok z 28.11.2007 r., sygn. K 39/07, OTK-A 2007, Nr 10, poz. 129). Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego stanowi utrwaloną linię orzeczniczą; również w uzasadnieniu wyroku z 8 listopada 2023 r. sygn. akt K 1/23, Trybunał przypomniał, w sytuacji zakwestionowania legitymacji Rady przez Rzecznika Praw Obywatelskich, iż „KRS - stosownie do art. 186 ust. 1 Konstytucji - stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów i wyłącznie w tych sprawach może wystąpić do Trybunału z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych (art. 191 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 186 ust. 2 Konstytucji).”.

3. Zaskarżone przepisy rozporządzenia regulują utworzenie, organizację i tryb działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. Jak stanowi § 8 ust. 1 rozporządzenia do zadań Komisji należy w szczególności przygotowywanie założeń i ogólnych kierunków zmian w prawie cywilnym i prawie gospodarczym prywatnym oraz opracowywanie projektów aktów normatywnych o podstawowym znaczeniu dla systemu prawa cywilnego i gospodarczego prywatnego, z uwzględnieniem zadań wynikających z potrzeb harmonizacji prawa polskiego z prawem europejskim. Minister Sprawiedliwości może przedstawić Komisji projekty aktów prawnych do oceny, a także zwracać się o opinie w budzących wątpliwości kwestiach prawnych z zakresu wskazanego w ust. 1 (§ 8 ust. 2 rozporządzenia).

4. Materia objęta przedmiotem rozporządzenia pozostaje w ścisłym i bezpośrednim związku ze stosowaniem prawa przez sądy i w konsekwencji niezależnością sądów i niezawisłością sędziów. Także możliwość powołania sędziego sądu powszechnego, wojewódzkiego sądu administracyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądu wojskowego w skład Komisji jako przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji, potwierdza legitymację Krajowej Rady Sądownictwa do wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z przedmiotowym wnioskiem o dokonanie oceny zgodności z Konstytucją przepisów aktu normatywnego bezpośrednio dotyczącego niezawisłości sędziów i niezależności sądów.

5. W literaturze wskazuje się, że przepisy poddane kontroli we wniosku Rady muszą dotyczyć sytuacji prawnej sądów lub sędziów. Przepisy te muszą też oddziaływać, chociażby potencjalnie, na sferę niezależności sądów i niezawisłość sędziowską (zob. Z. Gromek, Legitymacja Krajowej Rady Sądownictwa w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym [w:] Ustrój polityczny państwa. Polska, Europa, świat, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013, s. 62). Z taką sytuacją mamy do czynienia w odniesieniu do kwestionowanego aktu prawnego albowiem powołanie do składu Komisji sędziów (w tym sądów powszechnych, Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego) rodzi uzasadnioną wątpliwość co do trybu i formy realizowania przez sędziów czynności nie polegających na sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości na rzecz organów władzy wykonawczej, nadto równoległego wykonywania obowiązków jako przewodniczący (zastępca, członek) Komisji z funkcją orzekania.

6. Konstytucja RP, jak również ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072) nie wymagają wykazania przez Radę związku kwestionowanego przez nią aktu normatywnego z jej zakresem działania, o którym mowa w art. 186 ust. 2 Konstytucji RP, jak to ma miejsce w wypadku legitymacji podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji. Powyższe oznacza, że jeśli przedmiotem niniejszego wniosku są przepisy aktu normatywnego, w tym wypadku rozporządzenia Rady Ministrów, które dotyczą niezawisłości sędziów i niezależności sądów, a budzą przy tym uzasadnioną wątpliwość co do zgodności przepisów z Konstytucją RP, Krajowa Rada Sądownictwa jest legitymowana do wystąpienia ze skargą do Trybunału Konstytucyjnego z przedstawionymi na wstępie zarzutami. Z tego względu wystąpiono z wnioskiem o kontrolę ze wzorcami konstytucyjnymi w zakresie oznaczonym w petitum wniosku.

II. Zaskarżone przepisy i ich kontekst normatywny
7. Rada Ministrów na podstawie art. 12a i art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów wydała w dniu 22 kwietnia 2002 r. rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego oraz w dniu 5 marca 2024 r. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. Z uwzględnieniem wprowadzonych zmian, rozporządzenie ma następującą treść:

£ 1. Przy Ministrze Sprawiedliwości tworzy się Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego, zwaną dalej,,Komisją”.

§ 2. W skład Komisji wchodzą:

1) przewodniczący Komisji;

2) zastępca przewodniczącego Komisji;

3) członkowie Komisji;

4) sekretarz Komisji.

§ 3. 1. Prezes Rady Ministrów, na wniosek Ministra Sprawiedliwości, powołuje i odwołuje przewodniczącego Komisji.

2. Prezes Rady Ministrów, na wniosek Ministra Sprawiedliwości zgłoszony po zasięgnięciu opinii przewodniczącego Komisji, powołuje i odwołuje zastępcę przewodniczącego oraz członków Komisji, w liczbie od 8 do 17 osób, spośród wybitnych przedstawicieli nauki i praktyki prawa cywilnego i gospodarczego prywatnego.

3. Sekretarza Komisji, jako swojego przedstawiciela w Komisji, powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii przewodniczącego Komisji, spośród pracowników Ministerstwa Sprawiedliwości lub sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości.

§ 4. Członkowie Komisji, jej przewodniczący, zastępca przewodniczącego oraz sekretarz są powoływani na czas nieoznaczony.

§ 5. (uchylony)

£ 6. Przewodniczący Komisji może, spośród członków Komisji, powołać zespoły problemowe na stałe lub na czas oznaczony albo do wykonania określonego zadania. Wraz z powołaniem zespołu problemowego przewodniczący Komisji wyznacza przewodniczącego zespołu, którym może być przewodniczący Komisji, jego zastępca lub członek Komisji.

§ 7. 1. Przewodniczący Komisji kieruje jej pracami.

2. Zastępca przewodniczącego Komisji wykonuje czynności powierzone mu przez przewodniczą-cego oraz zastępuje go w razie jego nieobecności.

3. Sekretarz Komisji organizuje pracę Komisji i podejmuje decyzje finansowe w tym zakresie, a także kieruje jej sekretariatem oraz zapewnia współpracę Komisji z Ministerstwem Sprawiedłi-wości.

4. Przewodniczący zespołów problemowych kierują pracami tych zespołów.

§ 8. 1. Do zadań Komisji należy:

1) przygotowywanie założeń i ogólnych kierunków zmian w prawie cywilnym i prawie gospodarczym prywatnym;

2) opracowywanie projektów aktów normatywnych o podstawowym znaczeniu dla systemu prawa cywilnego i gospodarczego prywatnego, z uwzględnieniem zadań wynikających z potrzeb harmonizacji prawa polskiego z prawem europejskim.

2. Minister Sprawiedliwości może przedstawić Komisji projekty aktów prawnych do oceny, a także zwracać się o opinie w budzących wątpliwości kwestiach prawnych z zakresu wskazanego w ust. 1.

§ 9. 1. Komisja wykonuje swoje zadania na posiedzeniach plenarnych.

2. Zespoły problemowe wykonują zadania przydzielone im przez przewodniczącego Komisji, w szczególności opracowują projekty ustaw, których przygotowanie zlecił przewodniczący Komisji.

3. Opracowanie projektów, o których mowa w ust. 2, przewodniczący Komisji może zlecić również innym przedstawicielom nauki i praktyki prawniczej oraz innym specjalistom, a także przedstawicielom odpowiednich organizacji zawodowych, społecznych i gospodarczych; w takich przypadkach osoby te uczestniczą w pracach odpowiedniego zespołu problemowego.

4. Projekty, o których mowa w ust. 2, Komisja rozpatruje i przyjmuje na posiedzeniach plenarnych.

§10 . 1. Projekty przyjęte przez Komisję przewodniczący Komisji przedstawia Ministrowi Sprawiedliwości.

2. Przewodniczący Komisji może zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości o skierowanie do konsultacji projektów przygotowanych przez Komisję.

§ 11.1. Przygotowane przez Komisję założenia i ogólne kierunki zmian, o których mowa w § 8 ust. 1 pkt 1, oraz projekty ustaw przyjęte przez Komisję Minister Sprawiedliwości przedstawia Radzie Ministrów w trybie określonym odrębnymi przepisami.

2. Minister Sprawiedliwości informuje przewodniczącego Komisji o przebiegu prac Rady Ministrów lub Sejmu i Senatu nad projektami, o których mowa w ust. 1.

3. Na podstawie upoważnienia udzielonego przez Ministra Sprawiedliwości, osoby wymienione w § 2 biorą udział w dałszych pracach łegisłacyjnych, o których mowa w ust. 2.

§ 12. 1. Koszty związane z działaniem Komisji są pokrywane z części 37 budżetu państwa - Sprawiedłiwość w ramach planu dochodów i wydatków Ministerstwa Sprawiedliwości.

2 . Na finansowanie prac Komisji mogą być kierowane także środki pochodzące z pomocy zagranicznej, przyznane Ministrowi Sprawiedliwości.

§ 13. 1. Przewodniczącemu Komisji, zastępcy przewodniczącego Komisji oraz członkom Komisji przysługuje za udział w pracach Komisji miesięczne zryczałtowane wynagrodzenie w wysokości:

1) 10 000 zł - przewodniczącemu Komisji;

2) 8500 zł - zastępcy przewodniczącego Komisji;

3) 3500 zł - członkom Komisji.

2. (uchylony)

3. Osobom wymienionym w ust. 1 przysługują świadczenia z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju wynikające z przepisów w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi, który jest zatrudniony w państwowej łub samorządowej jednostce sfery budżetowej.

4. Za opracowania zlecane w trybie § 9 ust. 3 osoby wymienione w tym przepisie mogą otrzymywać honoraria na podstawie stosownej umowy, w wysokości zaproponowanej przez sekretarza Komisji i akceptowanej przez Ministra Sprawiedliwości. W wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych rozmiarem opracowania, w szczególności kodyfikacyjnym charakterem projektowanej ustawy, honorarium, na podstawie umowy akceptowanej przez Ministra Sprawiedliwości, może być przyznane autorowi należącemu do składu Komisji.

§ 14. 1. Obsługę organizacyjno-techniczną Komisji zapewnia Ministerstwo Sprawiedłiwości.

2. Minister Sprawiedliwości zapewnia Komisji odpowiednie pomieszczenia i wyposażenie.

§ 15. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2002 r. ”

8. Ilekroć w dalszej części wniosku Rada używać będzie terminu „sędziowie”, obejmuje on swoim znaczeniem sędziów sądów powszechnych, sądów wojskowych, sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego.

9. Stosownie do dyspozycji § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia w skład Komisji zostali powołani:

prof, dr hab. Marek Safjan- Przewodniczący Komisji

prof, dr hab. Wojciech Jerzy Kocot - Zastępca Przewodniczącego Komisji

oraz Członkowie Komisji: dr hab. prof. ucz. Marcin Asłanowicz, prof, dr hab. Ewa Bagińska, dr hab. prof. ucz. Marcin Dziurda, sędzia prof, dr hab. Paweł Grzegorczyk, prof, dr hab. Maciej Gutowski, prof, dr hab. Piotr Machnikowski, radca prawny Marek Miller, prof, dr hab. Monika Namysłowska, prof, dr hab. Konrad Osąjda, prof, dr hab. Jerzy Pisuliński, sędzia SN dr hab. Marta Romańska, prof, dr hab. Ewa Rott-Pietrzyk, prof, dr hab. Krystyna Szczepanowska-Kozłowska, adwokat Maciej Ślusarek, sędzia SN dr hab. Roman Trzaskowski, sędzia SN prof, dr hab. Karol Weitz, prof, dr hab. Fryderyk Zoll.

10. Minister Sprawiedliwości w dniu 13 maja 2024 r. wręczył akt mianowania Przewodniczącemu Komisji, a w dniu 14 maja 2024 r. zastępcy Przewodniczącego Komisji oraz Członkom Komisji. W składzie Komisji znajduje się 4 sędziów Sądu Najwyższego (Paweł Grzegorczyk, Marta Romańska, Roman Trzaskowski, Karol Weitz), a zatem ponad 1/5 składu Komisji tworzą sędziowie. Skład Komisji opublikowany został na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości w zakładce „organy działające przy Ministrze Sprawiedliwości”1.

11. W myśl art. 77 § 1 p.u.s.p. Minister Sprawiedliwości może delegować sędziego, za jego zgodą, do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych:

l)w innym sądzie równorzędnym lub niższym, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach także w sądzie wyższym, mając na względzie racjonalne wykorzystanie kadr sądownictwa powszechnego oraz potrzeby wynikające z obciążenia zadaniami poszczególnych sądów,

2) w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej,

2a ) w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

2b ) w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych - na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych,

2c ) w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów do obsługi Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007-2022 - na wniosek Prezesa Rady Ministrów,

3) w Sądzie Najwyższym - na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,

4) w sądzie administracyjnym - na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

12. Zgodnie z art. 77 § 2b p.u.s.p. sędzia nie może łączyć funkcji orzekania z pełnieniem czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości.

13. W myśl art. 29 § 1 p.u.s.a. w sprawach nieuregulowanych w ustawie do wojewódzkich sądów administracyjnych oraz sędziów, asesorów sądowych, starszych referendarzy sądowych, referendarzy sądowych, starszych asystentów sędziów, asystentów sędziów stosuje się odpowiednio przepisy o ustroju sądów powszechnych.

14. Zgodnie z art. 49 §1 p.u.s.a. w sprawach nieuregulowanych w ustawie, do Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz do sędziów, urzędników i pracowników tego Sądu, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące Sądu Najwyższego, a w zakresie w nich nieuregulowanym przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.

15. W myśl z art. 10 § 1 u.S.N w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.

16. Ustawa - Prawo o ustroju sądów wojskowych w art. 26 § 1 stanowi, że Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, po uzyskaniu zgody sędziego, może delegować sędziego na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku kalendarzowym do pełnienia obowiązków sędziowskich lub wykonywania czynności administracyjnych w innym sądzie wojskowym lub w sądzie powszechnym albo w Ministerstwie Sprawiedliwości, a na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego lub Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego - także, odpowiednio, w Sądzie Najwyższym lub sądzie administracyjnym. Za zgodą sędziego okres delegowania, o którym mowa w § 1 i 2, może zostać przedłużony na czas określony (art. 26 § 3). W art. 26 § 4 p.u.s.w. wskazano, że sędzia nie może łączyć funkcji orzekania z wykonywaniem czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej, z wyłączeniem Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Po myśli art. 70 § 1 p.u.s.w. do sądów wojskowych, asystentów sędziów oraz ławników stosuje się odpowiednio przepisy art. 77 § 2-2b, 3a, 4 i 6-7 (...) ustawy, o której mowa w art. 32a § 1, oraz przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 41 § 2, art. 41 e, art. 57 § 9, art. 78 § 5, art. 78a § 7, art. 91 § 8 i art. 148 § 3 tej ustawy. Art. 32a § 1 p.u.s.w. zawiera odesłanie do przepisów ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.

17. Przepisy art. 77 § 1 p.u.s.p. statuują na rzecz jakich organów i w jakim zakresie możliwe jest delegowanie sędziego sądu powszechnego. Znajdują one odpowiednie zastosowanie w odniesieniu do sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych (art. 29 § 1 p.u.s.a.), sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 49 § 1 p.u.s.a. w zw. z art. 10 § 1 uSN), sędziów Sądu Najwyższego (art. 10§ 1 uSN) oraz sędziów sądów wojskowych w zakresie obejmującym rozwiązanie z art. 77 § 2-2b p.u.s.p. (art. 70 § 1 w zw. z art. 32a § 1 p.u.s.w.). Zważywszy, że powołane przepisy mają charakter ustrojowy, muszą być interpretowane ściśle, niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca.

18. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego oraz zmieniające je rozporządzenie z dnia 5 marca 2024 r. zostało wydane na podstawie delegacji ustawowej, wynikającej z treści z art. 12a i art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2022 r. poz. 1188 oraz z 2023 r. poz. 1195, 1234 i 1641, dalej: ustawa o R.M.). Przepis art. 12a zdanie pierwsze powołanej ustawy o R.M., zgodnie z którym Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, tworzyć komisje do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa, uwzględniając dorobek nauki i doświadczenia praktyki, umiejscowiony jest w Rozdziale 3 zatytułowanym „Organy wewnętrzne Rady Ministrów”, wśród których wymienia się w szczególności: stały komitet lub komitety Rady Ministrów, komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy, rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze, Radę Legislacyjną, Rządowe Centrum Legislacji. Na podstawie wymienionej wyżej delegacji ustawowej Rada Ministrów wyposażona została przez ustawodawcę w kompetencję do kształtowania swej struktury organizacyjnej, w tym także do powołania swych wewnętrznych organów w postaci komisji do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa.

19. Krajowa Rada Sądownictwa wyraża stanowisko, że komisje do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa, które uprawniona jest tworzyć Rada Ministrów na podstawie art. 12a ustawy o R.M. nie mogą być traktowane na równi z Komisją Kodyfikacyjną w rozumieniu ustawy z dnia 3 czerwca 1919 r. o komisji kodyfikacyjnej (Dziennik Praw Państwa Polskiego z 1919 r., nr 44, poz. 315), powołaną ustawą w celu przygotowania projektów jednolitego ustawodawstwa cywilnego i karnego. W przeciwieństwie do tej ostatniej, będącej niezależnym od innych władz organem centralnym państwa, Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego jest ściśle i wyłącznie powiązana z władzą wykonawczą, skoro stanowi -jak wskazuje tytuł rozdziału 3 ustawy o R.M. - organ wewnętrzny Rady Ministrów, służący realizacji jej zadań.

20. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego nie jest tożsama z Komisją Kodyfikacyjną, o której mowa w ustawie z dnia 3 czerwca 1919 r. o Komisji Kodyfikacyjnej i poza nazwą nie ma z nią żadnych innych cech wspólnych.

21. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 3 czerwca 1919 r. ustawa o powołaniu Komisji Kodyfikacyjnej (Dziennik Praw Państwa Polskiego z 1919 r., nr 44, poz. 315 - dalej w skrócie ustawa z 1919 r. o K.K), nie została uchylona i wobec zasady ciągłości państwa polskiego brak jest podstaw do przyjęcia nieobowiązywania w polskim porządku prawnym tego aktu normatywnego. W szczególności Rada kwestionuje w aspekcie prawnym logiczną poprawność założenia, że moc obowiązująca przedmiotowego aktu prawnego wygasła wskutek niewykonywania. Niejednokrotnie akty prawne tworzą normy puste, które wypełniane są treścią dopiero w określonych sytuacjach, tj. w odniesieniu do przedmiotowej ustawy w chwili powołania nowych członków Komisji Kodyfikacyjnej.

22. Komisja Kodyfikacyjna powołana ustawą z 1919 r. o K.K miała syntetyczny, ramowy charakter. W myśl art. 2 wymienionej ustawy Komisja Kodyfikacyjna została utworzona w celu przygotowania projektów jednolitego ustawodawstwa cywilnego i karnego dla wszystkich ziem wchodzących w skład państwa polskiego oraz innych projektów ustawodawczych, przygotowywanych we współpracy i w porozumieniu z Ministerstwem Sprawiedliwości lub na skutek uchwały Sejmu. W art. 6 ustawy zawarto uprawnienie do opracowania przez komisję własnego regulaminu, określającego jej wewnętrzną organizację, sposób obradowania oraz „inne urządzenia”, niezbędne do jej prawidłowego funkcjonowania i wywiązania się z nałożonych prawnie obowiązków; tym samym Komisja uzyskała status autonomiczny względem organów władzy państwowej (O genezie, charakterze prawnym, strukturze i organizacji Komisji szerzej [w:] L. Górnicki, Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939, Wrocław 2000, s. 263-264).

23. W Sejmie Ustawodawczym, skoncentrowanym na tworzeniu podstaw polskiego prawa publicznego oraz bieżącym ustawodawstwie, przewagę uzyskał pogląd, że „wielkie dzieło narodowe ujednostajnienia ustawodawstwa cywilnego i kryminalnego powinno być dokonane poza kręgiem przejściowych wpływów politycznych, w atmosferze swobody naukowej myśli twórczej, przez specjalistów teoretyków i praktyków prawa cywilnego i karnego. Z tych samych względów nie powiązano Komisji Kodyfikacyjnej bezpośrednio z Ministerstwem Sprawiedliwości, aby nie przekształcać jej w ciało biegłych specjalistów, otrzymujących polecenia i wskazówki od władzy wykonawczej” ( Sprawozdanie Sekretarza Generalnego, prof. E. Stan. Rappaporta z dziesięcioletniej działalności Komisji Kodyfikacyjnej (1919-1929), [w:] KK RP Dz. O., T. I, z. 12, s. 376-377).

24. Komisja Kodyfikacyjna składała się z prezydenta, 3 wiceprezydentów i 36 członków. Nominacje na członków komisji wręczał Naczelnik Państwa, a od 1922 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z Marszalkiem Sejmu. Pierwszym prezydentem komisji został prof. Franciszek Ksawery Fierich, a po jego śmierci w 1928 r. Prezes Izby Cywilnej Sądu Najwyższego - Bolesław Podhorecki. Nominacje na wiceprezesów otrzymali: prof. Ernest Till, dr Stanisław Bukowiecki oraz prezes Prokuratorii Generalnej w Warszawie Ludwik Cichowicz. Ponadto w skład komisji powołano grono wybitnych teoretyków i praktyków reprezentujących różne dziedziny prawa sądowego oraz wszystkie dzielnicowe systemy prawne (S. Grodziski, Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 33(1981), nr 1, s. 47 i nast.). Skład osobowy Komisji Kodyfikacyjnej opierał się na założeniu jej ponaddzielnicowości, członkami komisji byli zatem przedstawiciele każdego zaboru wchodzącego w skład nowego państwa polskiego.

25. Opracowane przez Komisję projekty ustaw przekazywane były Ministrowi Sprawiedliwości, który po ewentualnym uzupełnieniu i naniesieniu poprawek wnosił je, jako projekty rządowe do Sejmu, nadając im bieg ustawodawczy. W celu uniknięcia niepotrzebnych dyskusji władzy ustawodawczej oraz dokonywania korekt, od 1926 r. właściwym organem do uchwalania projektów stał się rząd, który wydawał je w formie rozporządzeń. W późniejszym okresie projekty Komisji wydawane były w postaci dekretów prezydenta. W okresie powojennym wykorzystano efekty prac Komisji w toku prac unifikacyjnych prowadzonych w latach 1945-1946, ale w okresie państwa komunistycznego dorobek Komisji Kodyfikacyjnej poddany został krytyce, a jej działalność nie została wznowiona.

26. Po okresie transformacji ustrojowej w 1989 r. pojawiła się idea reaktywowania, na podstawie ustawy z 1919 r o K.K., odrębnego i niezależnego organu, którego zadaniem będzie przygotowywanie projektów aktów normatywnych, i którego skład osobowy oraz tryb działania gwarantowałby odpowiednią jakość tych projektów. Przygotowano projekt nowelizacji ustawy z 1919 r. o K.K. , jednak z uwagi na rozwiązanie Sejmu w 1992 r. zmian nie przeprocedowano.

27. Utworzony na podstawie zaskarżonego rozporządzenia organ wewnętrzny Rady Ministrów nie jest organem niezależnym. Wręcz odwrotnie, będąc jednostką organizacyjną Rady Ministrów Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego znajduje się w strukturze administracyjnej organów władzy wykonawczej, co przesądza o jej hierarchicznym porządkowaniu Prezesowi Rady Ministrów. Hierarchiczne podporządkowanie będące jednym z elementów budowy struktury organów administracji publicznej wyłącza jakąkolwiek samodzielność i niezależność i rodzi powinność wykonywania poleceń organu znajdującego się wyżej w hierarchii organów administracyjnych.

28. Krajowa Rada Sądownictwa dostrzega, że powołaniu sędziów do składu Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego nie towarzyszy równolegle zaniechanie orzekania czyli realizowania obowiązków sędziowskich, sprawowania wymiaru sprawiedliwości w sądzie, do którego sędzia został powołany, co narusza dyspozycję art. 77 §2 b p.u.s.p. w zw. z art. 29 § 1 i art. 49 p.u.s.a. w zw. z art. 10 ust. 1 uSN w zw. z art.70 § 1 p.u.s.w. Wobec charakteru prawnego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, w ocenie Rady brak jest jakiejkolwiek podstawy normatywnej do powołania sędziów do składu Komisji w charakterze przewodniczącego, zastępcy przewodniczącego Komisji lub członka Komisji. Indywidualny akt powołania na członka Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego pochodzący od organu władzy wykonawczej tj. Prezesa RM nie może i nie zastępuje aktu delegacji sędziego, o którym mowa w art. 77 §1 pkt 2c p.u.s.p. Brak jest jakiejkolwiek podstawy prawnej do realizowania przedmiotowych obowiązków przez sędziów strukturze organów administracji publicznej tj. w jednostce organizacyjnej Rady Ministrów.

29. W konsekwencji zaskarżone w petitum przepisy w zakresie w jakim dopuszczają możliwość powołania sędziów w skład Komisji jako przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji są niezgodne z art. 92 ust. 1 w zw. z art. 146 ust. 4 pkt 12 w zw. z art. 10 ust.l i art. 176 ust 2 i art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

III. Wzorce kontroli konstytucyjnej - zgłaszane naruszenia przepisów Konstytucji RP

Uwagi ogólne
30. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje jako wzorce kontroli zaskarżonych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów - wobec powołania do składu Komisji sędziów -szereg zarzutów merytorycznych, związanych z przekroczeniem zakresu konstytucyjnego upoważnienia wyrażonego w art. 146 ust. 4 pkt 1, 2 i 12 Konstytucji oraz obrazą przepisów ustrojowych dotyczących możliwości delegowania sędziego i możliwości łączenia funkcji orzeczniczych z realizowaniem obowiązków w szczególności na rzecz Ministerstwa Sprawiedliwości lub innej jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości, kancelarii Prezesa Rady Ministrów, stanowiących o naruszeniu pozostałych norm konstytucyjnych przywołanych w petitum wniosku. Rada wskazuje ponadto na naruszenie wzorca, wynikającego z art. 2 Konstytucji RP, tj. zasady demokratycznego państwa prawnego w aspekcie naruszenia zasady prawidłowej legislacji, w tym określoności prawa w zakresie obejmującym możliwość odwołania sędziego z funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji.

31. Krajowa Rada Sądownictwa jako wzorce kontroli zaskarżonych przepisów rozporządzenia nowelizującego Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024r wskazuje przepisy dotyczące powołania Ministrów - członków Rady Ministrów, wskazując na nieprawidłowy skład Rady Ministrów wobec braku złożenia ślubowania zgodnie z konstytucyjną treścią roty przysięgi określoną w art. 151 Konstytucji RP przez Ministra Edukacji Barbarę Nowacką i Ministra ds. Równości Katarzynę Kotula oraz wobec wypowiedzenia przez Marzenę Okła-Drewnowicz, że obejmuje urząd ministra ds. polityki społecznej w sytuacji gdy postanowieniem Prezydenta RP została powołana na stanowisko ministra ds. polityki senioralnej. W konsekwencj i zaskarżone rozporządzenie nowelizujące narusza art. 2, art. 92 ust. 1, art. 146 ust 3 punkt 2 i art. 151 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albowiem wymienione osoby w świetle prawa urzędu ministra nie objęły i organ, który wydał zaskarżone rozporządzenie nie jest organem tożsamym z Radą Ministrów w rozumieniu art. 146 ust. 4 punkt 2 Konstytucji RP z uwagi na nieprawidłowy jej skład.

32. Rada stanowczo podkreśla, że Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego utworzona na podstawie i w wykonaniu art. 12a ustawy o Radzie Ministrów, stanowiącej realizację delegacji zawartej w Konstytucji do określenia organizacji i trybu swojej pracy, będąc - zgodnie z nomenklaturą rozdziału 3 ustawy o Radzie Ministrów - organem wewnętrznym Rady Ministrów, może być traktowana wyłącznie jako podmiot realizujący zadania w związku z wykonywaniem obowiązków Rady Ministrów - władzy wykonawczej. Poza zakresem kompetencji wskazanej w Konstytucji, w oparciu o delegację ustawową dotyczącą regulacji organizacji i trybu pracy Rady Ministrów jest stanowienie unormowań ingerujących w status sędziów. Powołanie sędziów do składu omawianej Komisji w charakterze przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji stanowi oczywiste, bezpośrednie i rażące naruszenie elementarnych zasad konstytucyjnych; w szczególności podejmowanie czynności przez sędziów na rzecz władzy wykonawczej z równoległym sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości godzi w zasady niezawisłości sędziów i prawo do niezawisłego i niezależnego sądu. Dotyka „jądra kompetencyjnego’’ władzy sądowniczej i stanowi nieuprawnioną ingerencję władzy wykonawczej w kształtowanie pozycji ustrojowej sędziego.

33. Rada ponadto kwestionuje konstytucyjność § 3 ust. 1 i 2 Rozporządzenia, regulującego możliwość odwołania sędziego z funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy Przewodniczącego i członka Komisji bez ustalonych kryteriów, spełniających standardy jasności, transparentności i przejrzystości jako naruszającego dekodowaną z art. 2 konstytucji zasadę poprawnej legislacji, określoności prawa.

34. W odniesieniu do rozporządzenia nowelizującego z dnia 5 marca 2024r Rada podnosi również zarzut naruszenia przepisów dotyczących warunków wydawania aktów prawnych z zachowaniem przewidzianego trybu, uwzględniającego w procesie legislacyjnym opiniowanie przez Krajową Radę Sądownictwa, stanowiące o naruszeniu art. 2, art. 7 i art. 186 ust. 1 Konstytucji RP.

Naruszenie art. 92 ust 1, art 176 ust 2 i art. 178 ust 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
35. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że zaskarżone rozporządzenie z dnia 22 kwietnia 2002r zostało wydane z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego. Zarzut naruszenia konstytucyjnego systemu źródeł prawa ze względu na przekroczenie przez autora rozporządzenia granic upoważnienia ustawowego wielokrotnie było przedmiotem zainteresowania Trybunału Konstytucyjnego (m.in. w orzeczeniu z 28 maja 1986 r., sygn. U. 1/86, OTK w latach 1986-1995,1.1, poz. 2 oraz w wyrokach z: 5 stycznia 1998 r., sygn. P. 2/97, OTKZU nr 1/1998, poz. 1; 6 stycznia 1998 r., sygn. U. 15/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 2; 27 kwietnia 1999 r., sygn. P. 7/98, OTK ZU nr 4/1999, poz. 72; 26 października 1999 r., sygn. K. 12/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 120; 9 listopada 1999 r., sygn. K. 28/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 156 oraz 12 lipca 2007 r., sygn. U 7/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 76).

36. Krajowa Rada Sądownictwa podziela zapatrywania wyrażone w utrwalonej linii orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego, iż każde rozporządzenie winno być wydane na podstawie wyraźnego (a więc nieopartego na domniemaniu czy wykładni celowościowej), szczegółowego upoważnienia i w zakresie określonym tym upoważnieniem. Brak stanowiska ustawodawcy w określonej kwestii musi być interpretowany jako nieudzielenie w danym zakresie kompetencji normodawczej. Analogicznie niedopuszczalne jest aby, w sytuacji gdy Konstytucja wyraźnie określa zakres upoważnienia, wydana ustawa obejmowała kwestie znajdujące się poza zakresem tego upoważnienia. Istnieje zatem funkcjonalny związek pomiędzy ustawą a wydawanym z jej upoważnienia aktem wykonawczym. Oba te akty tworzą bowiem pewną całość pozostającą ze sobą w ścisłym związku, tak co do regulowanej problematyki jak i jej zakresu. Z tego względu zakres swobody autora rozporządzenia wyznaczony jest pozytywnie (przez ustawowe wskazanie zakresu spraw przekazanych do unormowania) oraz negatywnie (przez wymaganie braku niezgodności z wszystkimi normami hierarchicznie wyższymi). Zadaniem rozporządzenia jest wykonywanie ustawy i w tym znaczeniu tematyka rozporządzenia musi znajdować ścisłe i bezpośrednie oparcie w ustawie, w wykonaniu której rozporządzenie jest wydawane. Rozporządzenie nie może uzupełniać, modyfikować czy powtarzać jej postanowień. W konsekwencji akt wykonawczy nie może normować kwestii czy zagadnień nieuregulowanych w ustawie, choćby nawet wydawało się to - z jakiegokolwiek punktu widzenia - celowe lub pożądane (...) wzajemne relacje pomiędzy ustawą a rozporządzeniem oparte są zawsze na założeniu, że akt wykonawczy konkretyzuje przepisy ustawy. Może on być wydany tylko w zakresie określonym w upoważnieniu, w jego granicach i w celu wykonania ustawy w zgodzie z normami konstytucyjnymi, a także ze wszystkimi obowiązującymi ustawami. Ustrojodawca - w art. 92 Konstytucji - wyraził wolę pełnego, podmiotowego i przedmiotowego określenia zakresu prawa podustawowego i w tym celu nałożył na ustawodawcę zwykłego obowiązek precyzyjnego i szczegółowego formułowania zakresu delegacji, a na organy upoważnione do wydawania rozporządzeń - obowiązek ścisłego wykonywania delegacji. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego jednolicie wskazuje się, że akt wykonawczy jest tym samym ściśle związany z wolą ustawodawcy, wyrażoną w ustawowej delegacji. Modyfikacja czy też uzupełnianie ustawy w drodze rozporządzenia nie mogą być usprawiedliwiane (tak Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 30.04.2009 r., U 2/08, OTK-A 2009, nr 4, poz. 56.) Akt wykonawczy do ustawy nie może w sposób samoistny zmieniać ani modyfikować treści norm zawartych w aktach hierarchicznie wyższych. Trybunał podkreślał, że przepisy rozporządzenia określają warunki do zastosowania norm ustanowionych w samej ustawie i uszczegóławiają je w takim stopniu, w jakim ustawodawca tego nie uczynił ze względu na ich drugorzędne znaczenie. Rozporządzenie nie może uzupełniać ustawy, rozbudowywać przesłanek zrealizowania jakiejś normy prawnej określonej w ustawie lub takich elementów procedury, które nie odpowiadają jej ustawowym założeniom, (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16.02.2010 r., P 16/09, OTK-A 2010, nr 2, poz. 12).

37. Rozporządzenie wydane zostało przez Radę Ministrów na podstawie delegacji zawartej w art. 12a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (tak jak rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024 r.). W świetle przytoczonych rozważań Rada podnosi, że niedopuszczalne jest aby aktem rangi rozporządzenia wprowadzać rozwiązania, umożliwiające podejmowanie przez sędziów aktywności w komisjach do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa. Rada zwraca uwagę nie tylko na brak podstaw, by kwestie odnoszące się do poszerzenia katalogu podmiotów, na rzecz których sędziowie mogą wykonywać określone czynności regulować aktem rangi rozporządzenia. Rada po wtóre podkreśla, że ustawa o Radzie Ministrów jest całkowicie nieadekwatnym źródłem delegacji ustawowej dla kreowania wobec sędziów określonych uprawnień czy zobowiązań. Przytoczona ustawa - w wykonaniu art. 146 ust. 4 pkt 12 konstytucji - określa wyłącznie organizację i tryb swojej pracy; poza zakresem konstytucyjnej delegacji wyrażonej w przytoczonej normie pozostają zagadnienia odnoszące się do sędziów. Nie jest zatem dopuszczalne aby na podstawie ustawy o Radzie Ministrów doszło do wydania rozporządzenia, które zakresem swojej normatywnej treści reguluje zagadnienia dotyczące sędziów.

38. Poczynione w tej część rozważania stanowią dodatkowe uzasadnienie merytoryczne dla tezy, że komisje do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa w rozumieniu art. 12a ustawy o Radzie Ministrów mogą być rozumiane wyłącznie jako organy wewnętrzne Rady Ministrów.

39. Niezgodność kwestionowanego rozporządzenia z art. 92 ust. I w zw. z art. 146 ust. 4 pkt 12 Konstytucji RP stanowi podstawę usunięcia zaskarżonych przepisów z krajowego porządku prawnego.

Zarzut naruszenia art. 7, art. 10 ust. 1, art. 173 i art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

40. Zaskarżone przepisy naruszają art. 173 w zw. z art. 10 ust 1 i 2, art. 45 ust 1 Konstytucji.

41. Komisja powołana Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego jest organem wewnętrznym Rady Ministrów, a zatem stanowi element struktury organizacyjnej Rady Ministrów i równocześnie część władzy wykonawczej. W żadnym zakresie, poza nazwą, nie nawiązuje i nie stanowi kontynuacji przedwojennej Komisji Kodyfikacyjnej, która była centralnym i niezależnym od innych organem państwa.

42. Krajowa Rada Sądownictwa nie podważa kompetencji Rady Ministrów do tworzenia komisji do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa; Rada, w zakresie omawianego wzorca konstytucyjnego, kwestionuje legalność powołania sędziów do składu komisji w charakterze przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego i członka Komisji, aktem rangi rozporządzenia, wydanego w oparciu o nieadekwatną delegację ustawową, przez organ władzy wykonawczej. Rada nie kwestionuje, że nie jest wykluczone ewentualne uczestniczenie sędziów, którzy spełniają wymóg zaliczenia do kręgu „wybitnych przedstawicieli nauki i praktyki” w pracach komisji kodyfikacyjnych z zakresu określonych dziedzin prawa, ale -zważywszy na przytoczone wyżej standardy - winno się to odbywać na podstawie aktu rangi ustawowej, zawierającego ścisłe i precyzyjne unormowania, pozostające w korelacji w szczególności z zasadami niezawisłości sędziów i niezależności sądów, z respektem dla zasady legalizmu oraz podziału, równowagi i współdziałania władz.

43. Wyrażona w art. 7 Konstytucji zasada legalizmu determinuje konieczność działania przez organy władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa. Jest oczywiste, że konstytucyjna zasada legalizmu odnosi się także do organów władzy wykonawczej, które nie są legitymowane do podejmowania działań, w szczególności tworzenia przepisów prawa, bez podstawy prawnej czy z przekroczeniem upoważnienia wyrażonego w prawie. Realizowanie przez władzę wykonawczą, stanowionych w art. 146 ust. 4 pkt 2 w zw. z art. 92 ust.l Konstytucji, kompetencji prawodawczych zobowiązuje Radę Ministrów do podejmowania z jednej strony działań znajdujących oparcie w Konstytucji, a z drugiej niepodejmowania działań sprzecznych z Konstytucją.

44. Rozporządzenie nie może obejmować zagadnień wykraczających poza zakres ustawowego upoważnienia. Akt prawny rangi rozporządzenia musi być zgodny nie tylko z ustawą upoważniającą, ale również z innymi ustawami regulującymi bezpośrednio lub pośrednio zawartą w nim materię. Nie może ono wkraczać w materie regulowane innymi ustawami. Zakres przedmiotowy rozporządzenia nie może być rozszerzany w drodze wykładni funkcjonalnej. Brak stanowiska ustawodawcy musi być interpretowany jako nieudzielenie kompetencji normodawczej (wyroki z 8 października 2002 r., K 36/00 i z 14 października 2002 r., U 4/01).

45. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w zakresie w jakim dopuszcza możliwość powołania sędziego w skład Komisji jako przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji stanowi przekroczenie wymienionej wyżej kompetencji. Wbrew zasadom Konstytucji jest sytuacja, w której Rada Ministrów stanowi przepisy, mocą których kształtowana jest pozycja ustrojowa sędziego.

46. Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Konstytucja RP w art. 173 stanowi, że Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Zasada odrębności i niezależności władzy sądowniczej, wynikająca z art. 173 Konstytucji RP, nie znosi statuowanej w art. 10 Konstytucji RP podstawowej zasady ustrojowej Rzeczypospolitej Polskiej podziału i równowagi władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, ani też w żadnym stopniu jej nie modyfikuje. Rada podziela stanowisko, że rozdzielone władze nie są niezależnymi od siebie elementami ustroju państwa. Stanowią one w istocie rzeczy jedną konstrukcję, w ramach której obowiązane są współdziałać w celu zapewnienia rzetelności i sprawności instytucji publicznych (zasada współdziałania określona w preambule do Konstytucji).

47. Istotą tej konstrukcji jest zasada podziału i równowagi władzy wyrażona w art. 10 Konstytucji RP przywołana przez Radę jako wzorzec kontroli. Zasada ta była wielokrotnie przedmiotem orzecznictwa Trybunału, również w kontekście pozycji władzy sądowniczej (zob. wyroki TK z: 14 kwietnia 1999 r., sygn. K 8/99, OTK ZU nr 3/1999, poz. 41; 18 lutego 2004 r., sygn. K 12/03, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 8; 9 listopada 2005 r„ sygn. Kp 2/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 114; 19 lipca 2005 r., sygn. K 28/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 81; 29 listopada 2005 r., sygn. P 16/04, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 119; 15 stycznia 2009 r., sygn. K 45/07, OTK ZU nr l/A/2009, poz. 3; 27 marca 2013 r„ sygn. K 27/12, OTK ZU nr 3/A/2013, poz. 29; 7 listopada 2013 r., sygn. K 31/12, OTK ZU nr 8/A/2013, poz. 121, z 14 października 2015 r„ sygn. Kp 1/15, OTK-A 2015, nr 9, poz. 147).

48. Krajowa Rada Sądownictwa akceptuje przyjęte w orzecznictwie Trybunału rozumienie podziału władz jako oznaczającego, że każdej z trzech władz powinny przypadać kompetencje materialnie odpowiadające ich istocie, a co więcej - każda z trzech władz powinna zachowywać pewne minimum wyłączności kompetencyjnej stanowiącej o zachowaniu tej istoty; formuła zaś „równoważenie się” władz oznacza oddziaływanie władz na siebie i wzajemne uzupełnianie ich funkcji. W konsekwencji każda z władz powinna dysponować takimi instrumentami, które pozwalają jej hamować działania władz pozostałych (formuła checks and balances) (zob. wyrok z 18 lutego 2004 r., sygn. K 12/03) Korelatem równoważenia się władz jest wymóg ich współdziałania, o którym mowa w preambule do Konstytucji - poszczególne władze są zobowiązane do współpracy w celu zapewnienia rzetelności i sprawności działania instytucji publicznych (TK w wyroku z 14 października 2015 r., sygn. Kp 1/15, OTK-A 2015, nr 9, poz. 147).

49. W mechanizmie równoważenia się władz nie mieści się jednakże zatrudnienie w organie wewnętrznym Rady Ministrów, w komisji kodyfikacyjnej, czynnych zawodowo sędziów, którzy orzekają w kluczowych w punktu widzenia funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości sądach, w tym w Sądzie Najwyższym. Już przez sam fakt zatrudnienia czynnych sędziów w podporządkowanym władzy wykonawczej organie wewnętrznym Rady Ministrów następuje niedopuszczalny wpływ władzy wykonawczej na podstawową funkcję wymiaru sprawiedliwości -funkcję orzeczniczą. Funkcja orzecznicza realizowana jest przez sąd prawidłowo ukształtowany w rozumieniu art. 45 Konstytucji RP; sąd złożony z sędziów podporządkowanych władzy wykonawczej nie spełnia zaś tego kryterium.

50. W ocenie Rady zatrudnienie w komisji kodyfikacyjnej sędziów nie stanowi również mechanizmu współdziałania władz, skład komisji nie jest wyłaniany przy współuczestnictwie Krajowej Rady Sądownictwa jako konstytucyjnego organu, skupiającego przedstawicieli władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Nie stanowi również dopuszczalnego mechanizmu hamowania władzy sądowniczej przez pozostałe władze. Przyznawanie dodatkowego wynagrodzenia czynnym sędziom przez powołanie ich w skład komisji kodyfikacyjnej; wynagrodzenia - co należy podkreślić - niezależnego od wykonanej pracy, czego dowodem jest fakt, iż komisja kodyfikacyjna w znikomym zakresie wykonuje swoje zadania, jak również możliwość pozbawienia tego wynagrodzenia przez odwołanie ze składu Komisji w każdym czasie i bez wymogu uzasadnienia oraz bez określenia kryteriów odwołania tworzy mechanizm potencjalnego wpływu na orzecznictwo tych sędziów. Zaznaczyć należy, że w rozporządzeniu nowelizującym z 5 marca 2024r całkowicie odstąpiono od powiązania udziału w składzie Komisji jako przewodniczący, zastępca przewodniczącego lub członka Komisji z kadencyjnością na rzecz powołania na czas nieoznaczony, bez ustalenia jakichkolwiek kryteriów odwołania ze składu Komisji. Należy wyraźnie podkreślić, że zniesienie mechanizmu kadencyjności stanowi dodatkowy i bardzo istotny element osłabiający standard niezawisłości sędziów wchodzących w skład Komisji. Orzecznictwo zgodne z linią polityczną prezentowaną przez władzę wykonawczą skutkuje powołaniem, brak zgodności - odwołaniem. Skład komisji kodyfikacyjnej, skupiającej sędziów prezentujących określony zestaw poglądów na wymiar sprawiedliwości zbieżny w aktualną władzą wykonawczą; więcej - dających wyraz tym poglądom w orzeczeniach, w tym w orzeczeniach wydawanych bez podstawy prawnej, wbrew normom konstytucyjnym (tak TK w wyroku z 20 kwietnia 2020 r. w sprawie o sygn. U 2/20) wskazuje jednoznacznie na prawdziwość tezy o stworzeniu mechanizmu wpływu władzy wykonawczej na orzecznictwo sądów, w tym Sądu Najwyższego, co jednoznacznie stanowi o naruszeniu art. 10 Konstytucji RP.

51. W ocenie Rady dopuszczalny zgodnie z przywołaną normą konstytucyjną (art. 10 Konstytucji RP) mechanizm hamowania władzy sądowniczej przez władzę ustawodawczą zawiera się w stanowieniu prawa, do którego przestrzegania i stosowania zobowiązani są sędziowie. Władza wykonawcza dysponuje zaś mechanizmem hamowania polegającym na wykonywaniu przez organy władzy praw stron spraw sądowych, udzielaniu przez organy ochrony prawnej pomocy obywatelom w wykonywaniu praw stron, aż do wszczynania i prowadzenia spraw karnych wobec sędziów naruszających prawo, przykładowo wobec sprawców komunistycznych zbrodni sądowych, sędziów naruszających przepisy Konstytucji RP, pozbawiających wolności posłów mimo uprzedniego zastosowania prawa łaski przez Prezydenta RP, sędziów nie stosujących się do orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.

52. Trybunał Konstytucyjny podkreślał wielokrotnie w swym orzecznictwie, że odrębność i niezależność sądów nie może prowadzić do zniesienia mechanizmu koniecznej równowagi pomiędzy wszystkimi tymi władzami. Art. 173 Konstytucji RP nie prowadzi do całkowitej izolacji (a nawet izolacji) sądownictwa od innych organów państwa (wyrok z dnia 15.01.2009 r. K 45/07). Każda z nich powinna dysponować natomiast takimi instrumentami, które „pozwalają jej powstrzymywać, hamować działania pozostałych, zarazem muszą istnieć instrumenty, które pozwalają innym władzom powstrzymywać, hamować jej działania. Z drugiej jednak strony należy mieć na uwadze, że każda z wymienionych władz ma swoje jak gdyby „jądro kompetencyjne”, w które inne władze nie mogą wkraczać, gdyż oznaczałoby to przekreślenie zasady ich podziału (por. L. Garlicki, op.cit., s. 74.)

53. Jest poza sporem, że mechanizm hamowania i równowagi, zakładający możliwość ingerencji w materię stanowiącą władzę sądowniczą nie może dotykać niezawisłości sędziowskiej w zakresie sprawowania urzędu, a jakiekolwiek wkraczanie w działanie i organizację władzy sądowniczej, w sferze nie objętej bezwzględną zasadą niezawisłości, może być dokonywane jedynie wyjątkowo i posiadać dostateczne uzasadnienie merytoryczne (por. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K. 11/93, część IV uzasadnienia).

54. Wyrazem niezależności i odrębności, o której mowa w art. 173 Konstytucji, jest m.in. ustawowa niepołączalność stanowisk sędziowskich z mandatem członka parlamentu, czy rządu. Z tego punktu widzenia musi budzić niepokój, na przykład, praktyka pełnienia przez sędziów różnego rodzaju funkcji w administracji rządowej, w szczególności zatrudniania ich w strukturach Ministerstwa Sprawiedliwości (wyrok TK K 12/13 wyrok z 18.02.2004 r. pkt III.4).

55. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 stycznia 2009 r. (sygn. K 45/07) dokonał szerokiej analizy zakresu dopuszczalnej ingerencji władzy wykonawczej w sferę władzy sądowniczej na przykładzie nadzoru administracyjnego Ministra Sprawiedliwości nad sądami powszechnymi oraz instytucji delegacji. Trybunał wskazał, że może istnieć taka sfera działania sądów, w obrębie której ingerencja Ministra Sprawiedliwości, wynikająca z przepisów ustaw, nie będzie powodować zarzutu naruszenia konstytucyjnej zasady niezależności sądów i niezawisłości sędziów, pod warunkiem jednak, że dokonywana jest wyjątkowo, na podstawie precyzyjnie sformułowanych przepisów i właściwie uzasadniona merytorycznie. Jednocześnie Trybunał przesądził, że nadzór Ministra Sprawiedliwości nie może dotyczyć sfery orzekania przez sądy, a zatem nie może wkraczać w wykonywanie wymiaru sprawiedliwości.

56. Rada zwraca nadto uwagę na zagadnienie statusu sędziego w wymiarze ustrojowym i jurysdykcyjnym, opartego na normach zawartych w art. 178 - 181 Konstytucji RP, tworzących fundamentalną zasadę demokratycznego państwa prawnego - zasadę odrębności władzy sądowniczej od władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz zasadę odrębności ustrojowej pozycji sędziego w zakresie jego jurysdykcji w wymiarze sprawowanego przez sędziego wymiaru sprawiedliwości.

57. W literaturze wskazuje się, że zasada niezawisłości sędziowskiej gwarantuje stworzenie sędziemu takiej sytuacji, w której w wykonywaniu swoich czynności może podejmować bezstronne decyzje, w sposób zgodny z własnym sumieniem i zabezpieczony przed możliwością jakichkolwiek bezpośrednich lub pośrednich nacisków zewnętrznych (zob. L. Garlicki, uwagi do art. 178, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom IV, Warszawa 2005, s. 3-4 oraz cytowana tam literatura).

58. Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu swoich orzeczeń wielokrotnie wskazywał, że niezawisłość polega na tym, że „sędzia działa wyłącznie w oparciu o prawo, zgodnie ze swoim sumieniem i wewnętrznym przekonaniem” (wyrok z 24 października 2007 r., sygn. SK 7/06, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 108, zob. również wyroki z: 14 kwietnia 1999 r., sygn. K 8/99 i 27 stycznia 1999 r„ sygn, K 1/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 3). Niezawisłość obejmuje szereg elementów: 1) bezstronność w stosunku do uczestników postępowania, 2) niezależność wobec organów (instytucji) pozasądowych, 3) samodzielność sędziego wobec władz i innych organów sądowych, 4) niezależność od wpływu czynników politycznych, zwłaszcza partii politycznych, 5) wewnętrzna niezależność sędziego. Poszanowanie i obrona tych wszystkich elementów niezawisłości są konstytucyjnym obowiązkiem wszystkich organów; nie wyłączając powołanego do ochrony niezawisłości sędziów konstytucyjnego organu -Krajowej Rady Sądownictwa, podmiotów stykających się z działalnością sądów. Jest to także konstytucyjny obowiązek samego sędziego (zob. m.in. wyroki z: 24 czerwca 1998 r., sygn. K 3/98 i 14 kwietnia 1999 r., sygn. K 8/99).

59. Zarzut sformułowany przez Krajową Radę Sądownictwa dotyczy zatem niezawisłości sędziowskiej rozumianej jako niezależność wobec organu pozasądowego - organu władzy wykonawczej: Prezesa Rady Ministrów, który powołuje i odwołuje przewodniczącego Komisji, zastępcę przewodniczącego i członków Komisji oraz Ministra Sprawiedliwości, który wnioskuje w przedmiocie powołania i odwołania na przedmiotowe funkcje. Do wyłącznej gestii Ministra Sprawiedliwości pozostaje powołanie i odwołanie sekretarza Komisji, który podejmuje decyzje finansowe związane z organizacją prac Komisji. Należy przy tym podkreślić, że brak jest jakichkolwiek kryteriów, wedle których odwołanie z wymienionych funkcji może nastąpić. Powołanie sędziego na funkcję przewodniczącego Komisji, zastępcę przewodniczącego lub członka Komisji czyni uprawnionym pytanie o relację pomiędzy sędzią - przewodniczącym Komisji, zastępcą przewodniczącego lub członkiem Komisji a władzą wykonawczą.

60. Uprawnienie Prezesa Rady Ministrów do powołania sędziego na funkcję przewodniczącego Komisji, zastępcę przewodniczącego lub członka Komisji należy traktować jako uprawnienie organu władzy wykonawczej do działania w obszarze władzy sądowniczej, co może mieć miejsce tylko wyjątkowo, w ramach współdziałania władz, a wyjątek ten musi być ściśle i precyzyjnie unormowany oraz interpretowany w wąskim zakresie. Standardu tego przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. nie spełniają nawet w minimalnym zakresie.

61. Rada nie neguje możliwości stworzenia komisji kodyfikacyjnej, w pracach której będą brali udział sędziowie. Przeciwnie - Rada wyraża pogląd, że powołanie do składu Komisji sędziego, spełniającego kryterium „wybitnego przedstawiciela nauki i praktyki” może stanowić „wartość dodaną”, wymierny walor co do jakości finalnych owoców prac Komisji. Rada podnosi, że celem zapewnienia ustrojowej poprawności komisji kodyfikacyjnej niezbędne jest jej utworzenie w ramach współdziałania między władzami, a nie w ramach podporządkowania w strukturze władzy wykonawczej. Przypomnieć należy, że świadomość nieuchronności wywierania nacisku przez władzę wykonawczą na osoby wchodzące w skład Komisji towarzyszyła twórcom Komisji Kodyfikacyjnej z 1919 r. i pod wpływem tej idei przytoczona Komisja nie została powiązana z władzą wykonawczą. Możliwe jest wykorzystanie nadal obowiązującej ustawy z 1919 r. do stworzenia komisji kodyfikacyjnej niezależnej od władzy wykonawczej, co pozwoliłoby na pracę w jej strukturach czynnych zawodowo sędziów.

Niezgodność § 2 pkt 1, 2 i 3 oraz § 3 ust. 1 i 2 Rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2002 r. z art. 77 § 1 pkt 2 i 2c p.u.s.p. w zw. z art. 29 § 1 i art. 49 ust. 1 p.u.s.a. w zw. z art. 10 ust. 1 uSN w zw. z art. 26 § 1-4, a przez to z art. 173 w zw. z art. 10 ust. 1 i 178 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

62. Przywołane przepisy Rozporządzenia pozostają w sprzeczności z przewidzianymi w przepisach prawa o ustroju sądów zasadami delegowania sędziów. Art. 77 § 1 p.u.s.p. wskazuje, że sędziowie sądów powszechnych, a poprzez odwołanie zawarte w art. 29 § 1 i art. 49 ust. 1 p.u.s.a. w zw. z art. 10 ust. 1 uSN - także sędziowie wojewódzkich sądów administracyjnych, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego - mogą być delegowani do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych; te ostatnie mogą być wykonywane w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości lub przez niego nadzorowanej. Wykonywanie czynności administracyjnych przez sędziów sądów powszechnych, sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego na rzecz Rady Ministrów możliwe jest wyłącznie - zgodnie z literalnym brzmieniem art.77§l pkt 2c - do obsługi Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007-2022 - na wniosek Prezesa Rady Ministrów. Samodzielną podstawę delegowania sędziów sądów wojskowych zawierają przepisy art. 26 § li § 3 p.u.s.w., zgodnie z którymi sędzia sądu wojskowego może być delegowany do pełnienia obowiązków sędziowskich lub wykonywania czynności administracyjnych w innym sądzie wojskowym lub w sądzie powszechnym albo w Ministerstwie

Sprawiedliwości; sędzia nie może łączyć funkcji orzekania z wykonywaniem czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej (art. 26 § 4 p.u.s.w.).

63. Przepisy regulujące ustrój sądownictwa wykluczają możliwość stosowania wykładni rozszerzającej, dowolnej analogii; przeciwnie wymagają ścisłego interpretowania. Jest oczywiste, że nie mieści się w dyspozycji art. 77 § 1 pkt 2c p.u.s.p. wykonywanie czynności przez sędziego w ramach pełnienia funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji, powołanej kwestionowanym rozporządzeniem z dnia 22 kwietnia 2002r. Należy zaznaczyć, że przepisy regulujące ustrój sądów wojskowych nie zawierają przepisów umożliwiających delegowanie sędziego sądu wojskowego - analogicznie jak art. 77 § 1 pkt 2c p.u.s.p. - do pełnienia czynności administracyjnych w Kancelarii Rady Ministrów do obsługi Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007-2022 (art. 26 § 1 i § 3 p.u.s.w.).

64. Rada wyraża tożsamą ocenę jak chodzi o podstawę delegowania na podstawie art. 77 § 1 pkt 2 p.u.s.p. oraz art. 26 § ł i § 3 p.u.s.w.

65. Zgodnie z treścią § 1 Rozporządzenia Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego tworzy się przy Ministrze Sprawiedliwości. Przepis art. 77 § 1 pkt 2 p.u.s.p. przewiduje możliwość delegowania do wykonywania czynności administracyjnych „w Ministerstwie Sprawiedliwości”, a nie „przy Ministrze Sprawiedliwości” czy nawet „przy Ministerstwie Sprawiedliwości”. Przepis art. 26 § ł p.u.s.w. stanowi o delegowaniu do wykonywania czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości i w § 3 przywołanego artykułu doprecyzowuje, że chodzi o wykonywanie czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej.

66. Brak jest podstaw do przyjęcia, że Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego jest jednostką organizacyjną podległą Ministrowi Sprawiedliwości lub przez niego nadzorowaną. Jest organem wewnętrznym Rady Ministrów.

67. Trybunał Konstytucyjny dokonał oceny instytucji nadzoru Ministra Sprawiedliwości nad sądami wyrokiem z dnia 15 stycznia 2009 r. w sprawie sygn. K 45/07, wskazując, że w świetle poglądów nauki prawa, pojęcie nadzoru, jest przede wszystkim kategorią prawa administracyjnego. Pojęciem nadzoru posługuje się ustrojodawca w Konstytucji i na jej gruncie „nadzór” jest także kategorią niejednolitą. Najczęściej określenia „nadzór” używa się do sytuacji, w której organ jest wyposażony w środki oddziaływania na postępowanie podmiotów i jednostek nadzorowanych, nie może jednak wyręczać tych organów w ich działalności. Uprawnienia nadzorcze obejmują prawo do kontroli oraz możliwość wiążącego wpływania na podmioty i jednostki nadzorowane. Uprawnienia organu nadzorującego można podzielić na środki oddziaływania merytorycznego (np. zawieszanie lub uchylanie rozstrzygnięć jednostek nadzorowanych) i środki nadzoru personalnego (np. prawo zawieszenia w czynnościach członków kierownictwa nadzorowanej jednostki). Organ może stosować tylko takie środki, w jakie wyposażył go ustawodawca, i tylko w celach określonych przez te przepisy.

68. Dysponowanie uprawnieniami nadzorczymi implikuje zatem wyposażenie w instrumenty, zapewniające prawo kontrolowania i wiążącego wpływania na podmioty nadzorowane. Brak jest podstaw do stwierdzenia, że Minister Sprawiedliwości dysponuje jakimikolwiek środkami nadzorczymi względem przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji.

69. Zgodnie z § 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. powołanie i odwołanie przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego Komisji i członków Komisji pozostaje w wyłącznej gestii Prezesa Rady Ministrów, a rola Ministra Sprawiedliwości ogranicza się do przedstawienia wniosku w omawianym zakresie. Minister Sprawiedliwości nie został wyposażony w innego rodzaju uprawnienia, które stanowiłyby środek bezpośredniego oddziaływania na prace Komisji. Rola Ministra Sprawiedliwości sprowadza się do powołania/odwołania Sekretarza Komisji, spośród pracowników Ministerstwa Sprawiedliwości lub sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości (§ 3 ust. 3 rozporządzenia) oraz zapewnienia Komisji odpowiednich pomieszczeń i wyposażenia (§ 14 ust. 2). Ministerstwo Sprawiedliwości zapewnia ponadto obsługę organizacyjno-techniczną (§ 14 ust. 1).

70. Jedynym elementem pozostającym w wyłącznej gestii Ministra Sprawiedliwości jest powołanie sekretarza Komisji, który - zgodnie z treścią § 3 ust. 3 Rozporządzenia -pełni rolę przedstawiciela Ministra Sprawiedliwości w Komisji. Zaznaczyć przy tym należy, że przewodniczący Komisji poprzez wyrażenie opinii ma niewiążący wpływ na obsadę tego stanowiska. Z uwagi na zadania Sekretarza Komisji, który organizuje prace Komisji i podejmuje decyzje finansowe w tym zakresie (§ 7 ust 3 Rozporządzenia) Minister Sprawiedliwości pośrednio ma wpływ na jej prace. Sekretarza Komisji, który organizuje pracę Komisji i podejmuje decyzje finansowe w tym zakresie powołuje Minister Sprawiedliwości spośród pracowników Ministerstwa Sprawiedliwości lub sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości. Wprawdzie Rozporządzenie przewiduje obowiązek uprzedniego zasięgnięcia opinii przewodniczącego Komisji, ale jednocześnie nie przewiduje żadnych kryteriów, wedle których powołanie i odwołanie sekretarza Komisji może nastąpić, czyniąc tę decyzję Ministra Sprawiedliwości całkowicie dyskrecjonalną, arbitralną. W omawianym aspekcie Rada dostrzega, że Minister Sprawiedliwości dysponuje instrumentem oddziaływania na działalność Komisji i przedstawione przepisy - w ocenie Rady - stanowią potencjalnie środek oddziaływania władzy wykonawczej na merytoryczny tok prac Komisji. Jest oczywiste, że bez odpowiedniego zaplecza finansowego działanie organów władzy publicznej nie jest możliwe; zatem przez pryzmat omawianych przepisów funkcjonowanie Komisji jest ściśle uzależnione od Ministra Sprawiedliwości, który - co należy podkreślić - w skrajnych sytuacjach jest w stanie sparaliżować jej prace.

71. Przedstawione argumenty jednoznacznie wskazują, że udział sędziego w składzie komisji jako przewodniczący Komisji, zastępca przewodniczącego lub członek Komisji nie znajduje uzasadnienia w przepisach rangi ustawowej regulujących ustrój sądownictwa.

72. Powołanie przez Prezesa Rady Ministrów sędziego jako przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji stanowi jednocześnie nieuprawnioną ingerencję władzy wykonawczej w sferę stanowiącą istotę władzy sądowniczej, a rozważania przytoczone powyżej wskazują, że Minister Sprawiedliwości dysponuje instrumentem wpływu na prace Komisji. Łączenie obowiązków sędziego w postaci sprawowania wymiaru sprawiedliwości z realizowaniem czynności na rzecz organu władzy wykonawczej godzi w zasadę niezależności i odrębności władzy sądowniczej; pozostaje też w jaskrawym i oczywistym konflikcie z zasadą niezawisłości sędziowskiej.

73. Powołanie sędziego jako przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji przez przedstawiciela władzy wykonawczej - Prezesa Rady Ministrów, który jest uprawniony w każdym czasie, w sposób dyskrecjonalny, bez ustalonych jasnych, obiektywnych i precyzyjnych kryteriów odwołać sędziego z pełnionej funkcji w powiązaniu z faktem odpłatnego charakteru wykonywanych czynności w jaskrawy sposób narusza zasadę niezawisłości sędziego.

74. Jak wyżej zaakcentowano, rozporządzenie nowelizujące z dnia 5 marca 2024r w §4 stanowi, że członkowie Komisji, jej przewodniczący, zastępca przewodniczącego są powoływani na czas nieoznaczony. Rozporządzenie nowelizujące wyeliminowało zawartą w §4 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2002r zasadę kadencyjności Komisji oraz przesłanki, zainstnienie których warunkuje możliwość odwołania przewodniczącego, jego zastępcy lub członka komisji przed upływem kadencji (§5 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2002r). Wymienione mechanizmy (kadencyjność, istnienie kryteriów warunkujących możliwość odwołania przed upływem kadencji), stanowiące elementy ochrony niezależności i niezawisłości sędziowskiej zostały zniesione, pogłębiając niedochowanie standardów niezawisłości sędziowskiej. Wskutek zniesienia wymienionych elementów ochrony, sędzia w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości nie jest zabezpieczony przed możliwością jakichkolwiek bezpośrednich lub pośrednich nacisków zewnętrznych.

75. Co więcej, w orzecznictwie wybrzmiewają tezy, w myśl których nominacja do składu Komisji od przedstawicieli władzy wykonawczej, będąca skutkiem ich dyskrecjonalnej decyzji, jednoznacznie wskazuje, że dany sędzia znalazł się w gronie sędziów cieszących się szczególnym, ponadprzeciętnym zaufaniem nie tylko ze strony kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości, ale także urzędującego Prezesa Rady Ministrów, przekraczającym granice typowego zaufania jakiego należy oczekiwać w relacjach sędzia - organ władzy wykonawczej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2024 r. w sprawie III CB 26/24).

76. Uczynienie zadość zasadzie niezawisłości sędziowskiej (art. 178 ust. 1 Konstytucji), jak wskazano we wstępnej części wniosku, wymaga zagwarantowania sędziemu takiej sytuacji, w której w wykonywaniu swoich czynności może podejmować bezstronne decyzje, w sposób zgodny z własnym sumieniem i zabezpieczony przed możliwością jakichkolwiek nacisków zewnętrznych. Rada podnosi, że wymienione gwarancje nie mogą być w pełni zapewnione w sytuacji gdy sędzia, realizując obowiązki jako przewodniczący Komisji, zastępca przewodniczącego lub członek Komisji, nie ma pełnej swobody orzekania zgodnie ze swoim sumieniem, sprawowania wymiaru sprawiedliwości, w wierności Konstytucji i ustawom, w sytuacji gdy w każdej chwili, bez ustalonych obiektywnych kryteriów, może zostać z tej funkcji odwołany.

77. Sędziemu powołanemu w skład Komisji, będącej wewnętrznym organem Rady Ministrów przysługuje miesięczne zryczałtowane wynagrodzenie (§ 13 ust. 1 Rozporządzenia), co w powiązaniu z faktem powołania na czas nieoznaczony (§

4) przy jednoczesnej możliwości natychmiastowego, nieopartego na jasnych, precyzyjnych kryteriach odwołania sędziego stanowi istotny element rzutujący na sytuację materialną sędziego. W świetle przytoczonych okoliczności, nie sposób oprzeć się przeświadczeniu, co do zależności takiego sędziego od władzy wykonawczej.

Zarzut Krajowej Rady Sądownictwa dotyczy niezawisłości sędziowskiej rozumianej jako niezależność od wpływu czynników politycznych, poprzez łączenie orzekania z realizowaniem obowiązków na rzecz władzy wykonawczej, skupionej wokół Prezesa Rady Ministrów i Ministra Sprawiedliwości

78. Zdaniem Rady fundamentalne znaczenie dla zapewnienia gwarancji niezawisłości sędziego - tym razem także w ujęciu niezależności wobec organów (instytucji) pozasądowych - sędziego pełniącego funkcję przewodniczącego Komisji, a także sędziów uczestniczących w pracach odpowiedniego zespołu problemowego jest rozwiązanie przewidziane w § 9 ust. 3 Rozporządzenia, które polega na możliwości zlecenia przez przewodniczącego Komisji opracowania projektów ustaw: innym przedstawicielom nauki i praktyki prawniczej oraz innym specjalistom a także przedstawicielom odpowiednich organizacji zawodowych, społecznych i gospodarczych. Stopień ogólności co do charakteru podmiotów, którym można zlecić opracowanie projektów, o którym mowa w § 9 ust. 2 oraz brak jakichkolwiek kryteriów, wedle których odbywa się dobór tych podmiotów stanowi rażące zagrożenie dla niezawisłości sędziego, pełniącego funkcję przewodniczącego Komisji, w gestii którego pozostaje zlecenie opracowania projektów oraz członków zespołu problemowego, którzy uczestniczą wespół z omawianymi przedstawicielami i specjalistami w pracach tego zespołu problemowego. Czynnikiem kwalifikującym przedmiotowe zagrożenie niezawisłości sędziego pozostaje okoliczność, że za opracowania zlecane w trybie § 9 ust. 3 możliwe jest uzyskanie honorarium w wysokości zaproponowanej przez sekretarza Komisji i akceptowanej przez Ministra Sprawiedliwości (§ 13 ust. 4 Rozporządzenia).

79. Przestawione powyżej relacje pomiędzy władzą wykonawczą a sądowniczą na gruncie kwestionowanego Rozporządzenia przekładają bezpośrednio na ochronę praw jednostek, tj. na realizację prawa do sądu w rozumieniu art. 45 Konstytucji, skutkując ograniczeniem możliwości realizacji prawa do sądu, jako sądu prawidłowo ukształtowanego, wolnego od wpływów innych władz - sądu niezależnego, bezstronnego i niezawisłego.

80. Powtarzając za Trybunałem Konstytucyjnym (wyrok K 45/07 pkt 5.2), Rada podnosi, że „obowiązkiem prawodawcy jest zapewnienie każdemu rozpoznania jego sprawy przez sąd, spełniający warunki określone w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Prawodawca, poprzez odpowiednie ukształtowanie struktury sądów, określenie właściwości i trybu postępowania przed nimi (art. 176 ust. 2 Konstytucji), jak również poprzez adekwatne do tych wymogów wskazanie przesłanek o charakterze personalnym, legitymujących sędziów do rozpoznawania spraw (art. 178, art. 180 i art. 181 Konstytucji), winien gwarantować, od strony organizacyjno-procedurałnej, spełnienie przymiotów, o jakich stanowi art. 45 ust. 1 Konstytucji (zob. wyrok z 11 grudnia 2002 r., sygn. SK 27/01)” Trybunał Konstytucyjny stwierdził ponadto, że „powstaje uzasadniona wątpliwość, czy sędzia wykonujący czynności w ramach systemu władzy wykonawczej jest niezawisły.” (wyrok K 45/07 pkt 5.3).

81. Z tych wszystkich przyczyn § 2 pkt 1, 2 i 3 oraz § 3 ust. 1 i 2 Rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2002r są niezgodne z art. 77 § 1 pkt 2 i 2c p.u.s.p. w zw. z art. 29 § 1 i art. 49 ust. 1 p.u.s.a. w zw. z art. 10 ust. 1 uSN w zw. z art. 26 § 1-4 i art. 70 § 1 p.u.s.w. a przez to jako niezgodne z art. 173 w zw. z art. 10 ust. 1 i 178 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej powinny zostać usunięte z krajowego porządku prawnego.

Niezgodność § 2 pkt 1, 2 i 3 oraz § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2002 r. z art. 77 § 4 p.u.s.p. w zw. z art. 29 § 1 i art. 49 ust. 1 p.u.s.a. w zw. z art. 10 ust.l uSN w zw. z art. 26 § 4 p.u.s.w. w zw. z art. 70 § 1 p.u.s.w. w zw. z art. 32a § 1 p.u.s.w., a przez to z i art. 173 w zw. z art. 10 ust. 1 i 178 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 190 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

82. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje na naruszenie wzorców wynikających z zasady odrębności i niezależności władzy sądowniczej, podziału i równoważenia się władz, niezawisłości sędziego oraz prawa do sądu niezależnego, bezstronnego i niezawisłego także w odniesieniu do przepisów § 2 pkt 1,2 i 3 oraz § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia w zw. z dyspozycją art. 77 § 2b p.u.s.p. oraz art. 77 § 2b p.u.s.p. w zw. z art. 29 § 1 i art. 49 ust. 1 p.u.s.a. w zw. z art. 10 ust. 1 uSN oraz art. 26 § 4 p.u.s.w. w zw. z art. 70 § 1 p.u.s.w. w zw. z art. 32a §1 p.u.s.w. Rada podnosi nadto zarzut wtórnej niekonstytucyj ności.

83. W myśl art. 77 § 4 p.u.s.p. sędzia nie może łączyć funkcji orzekania z pełnieniem czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości, kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej polskiej, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów albo urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych. Poprzez delegację zawartą w art. 29 § 1 i art. 49 ust. 1 p.u.s.a. w zw. z art. 10 ust. 1 uSN oraz art. 70 § 1 p.u.s.w. w zw. z art. 32a § 1 p.u.s.w. przytoczony powyżej przepis odnosi się nie tylko do sędziów sądu powszechnego, ale znajduje odpowiednie zastosowanie także do sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądów wojskowych.

84. Jak wyżej przedstawiono wykonywanie czynności przez sędziego jako przewodniczący Komisji, zastępca przewodniczącego lub członek Komisji utworzonej przez Radę Ministrów do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa w oparciu o delegację zawartą w art. 12a ustawy o Radzie Ministrów czyli na rzecz organu wewnętrznego Rady Ministrów - na rzecz władzy wykonawczej odbywa się równolegle z realizowanie funkcji orzekania.

85. Przytoczone powyżej przepisy wyłączają możliwość łączenia funkcji orzekania z pełnieniem czynności administracyjnych na rzecz podmiotów władzy wykonawczej, do których sędzia może być delegowany, tj.: w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów albo urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych.

86. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 stycznia 2009 r. w sprawie K 45/07, orzekł, że art. 77 § 1 pkt 2 p.u.s.p. w zakresie, w jakim dopuszcza łączenie funkcji orzekania przez sędziego z wykonywaniem czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej, jest niezgodny z art. 10 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 173 Konstytucji. Oceniając konstytucyjność rozwiązania polegającego na łączeniu funkcji orzekania z wykonywaniem czynności na rzecz władzy wykonawczej. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że z punktu widzenia zasady podziału i równowagi władzy, nie do pogodzenia z art. 10 ust. 1 oraz art. 173 Konstytucji jest możliwość łączenia delegacji do Ministerstwa Sprawiedliwości z dalszym wykonywaniem przez sędziego funkcji orzeczniczych. Narusza też niezależność sądów, gdyż powoduje zacieranie się różnicy między wykonywaniem wymiaru sprawiedliwości a pracą na rzecz władzy wykonawczej. Jest to zaś niezgodne ze standardami demokratycznego państwa prawnego. Zważywszy na przytoczone rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego w powiązaniu z treścią art. 190 ust.l Konstytucji RP kwestionowane przepisy ,w zakresie w jakim umożliwiają sędziom łączenie funkcji orzekania z pełnieniem czynności na rzecz organu władzy wykonawczej dotknięte są wtórną niekonstytucyjnością i już z tego tylko powodu winny być derogowane z obowiązującego porządku prawnego.

87. Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej wykonawczej i sądowniczej. Zgodnie z art. 173 Konstytucji Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Zasadniczo ze względu na wskazane wzorce Krajowa Rada Sądownictwa nie kwestionuje udziału sędziów w pracach komisji kodyfikacyjnych. Jak już wyżej wskazano Rada wyraża sprzeciw aby udział sędziów w komisjach kodyfikacyjnych odbywał się w ramach organów władzy wykonawczej. Rada wskazuje, że możliwe jest to wyłącznie z respektem dla zasady równoważenia i współdziałania władz.

88. Mechanizm hamowania i równowagi, zakładający możliwość ingerencji w zakres władzy sądowniczej nie może dotykać niezawisłości sędziowskiej w zakresie sprawowania urzędu. Co więcej jakiekolwiek wkraczanie w działanie i organizację władzy sądowniczej, w sferze nie objętej bezwzględną zasadą niezawisłości, może być dokonywane jedynie wyjątkowo i posiadać dostateczne uzasadnienie merytoryczne (por. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 11/93).

89. Jak już wyżej wielokrotnie podnoszono, Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego utworzona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. jest organem władzy wykonawczej. W sytuacji gdy sędzia łączy orzekanie z pełnieniem czynności na rzecz organu wewnętrznego Rady Ministrów w sposób oczywisty zostają zachwiane wymienione wyżej wartości.

90. Wskutek łączenia wykonywania wymiaru sprawiedliwości z realizowaniem obowiązków na rzecz władzy wykonawczej istotnego uszczerbku doznaj e również niezawisłość sędziowska w jej wymiarze niezależności od wpływu czynników politycznych. Sędzia, który łączy orzekanie z realizowaniem funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji nie ma zapewnionych gwarancji podejmowania bezstronnych decyzji, pozostawania wiernym w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości jedynie Konstytucji, ustawom oraz własnemu sumieniu; nie jest zabezpieczony przed możliwością, czynionych choćby pośrednio nacisków zewnętrznych.

91. W odniesieniu do omawianej Komisji, niezawisłość sędziowska jest zagrożona nie tylko poprzez udział w jej pracach jako organu władzy wykonawczej. Instrumentami potęgującymi zagrożenie niezawisłości sędziowskiej przewodniczącego komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji stanowi nie tylko odpłatność realizowanych obowiązków. Walor ten należy również przypisać zapisom rozporządzenia nowelizującego, w myśl których powołanie do składu Komisji jako przewodniczący, zastępca przewodniczącego lub członek następuje na czas nieoznaczony - tym samym zniesiono mechanizm kadencyjności Komisji, w sposób istotny obniżając standardy niezawisłości sędziego. Elementem negatywnie rzutującym na zapewnienie sędziemu gwarancji niezawisłości jest nadto okoliczność, że w sposób pośredni Minister Sprawiedliwości może wpływać na kwestie dotyczące finansowania prac Komisji. Wprawdzie formalnie kwestie te pozostają w gestii sekretarza Komisji; nie sposób jednak nie dostrzec, że sekretarza Komisji w sposób arbitralny powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości, a opinia przewodniczącego Komisji w tym przedmiocie nie ma wiążącego charakteru. Zatem przedstawiony mechanizm stanowi bardzo istotny element oddziaływania na sędziów wchodzących w skład Komisji.

92. Należy ponownie powtórzyć, że przepisy zawarte w § 8ust. 3 rozporządzenia stanowią zagrożenie dla zapewnienia - tym razem także w ujęciu niezależności wobec organów (instytucji) pozasądowych - niezawisłości sędziego pełniącego funkcję przewodniczącego Komisji, a także sędziów uczestniczących w pracach odpowiedniego zespołu problemowego. Rozwiązanie zawarte w § 8ust. 3 rozporządzenia ze względu na stopień ogólności co do charakteru podmiotów, którym można zlecić opracowanie projektów, o którym mowa w §8 ust.2 oraz brak jakichkolwiek kryteriów, wedle których odbywa się dobór tych podmiotów stanowi rażące zagrożenie dla niezawisłości sędziego, pełniącego funkcję przewodniczącego Komisji, w gestii którego pozostaje zlecenie opracowania projektów oraz członków zespołu problemowego, którzy uczestniczą wespół z omawianymi przedstawicielami i specjalistami w pracach tego zespołu problemowego. Czynnikiem kwalifikującym przedmiotowe zagrożenie niezawisłości sędziego pozostaje okoliczność, że za opracowania zlecane w trybie §8 ust. 3 możliwe jest uzyskanie honorarium w wysokości zaproponowanej przez sekretarza Komisji i akceptowanej przez Ministra Sprawiedliwości (12 ust 3 rozporządzenia).

93. Wskutek możliwości powołania do składu Komisji sędziów, wykonujących równolegle funkcje orzecznicze doszło do stworzenia mechanizmu powiązania władzy sądowniczej z władzą wykonawczą, a w zakresie obejmującym rozwiązanie z § 8 ust. 3 rozporządzenia także z innymi podmiotami w sposób zagrażający niezawisłości sędziów, a w szerszej perspektywie również niezależności sądów.

94. Rada podkreśla, że niezawisłość sędziów i niezależność sądów pozostają ze sobą w ścisłym związku i wzajemnie na siebie oddziały wuj ą. Miarą niezależności sądów jest niezawiłość sędziów i odwrotnie. W pewnym uproszczeniu można postawić tezę, że im większe gwarancje niezawisłości sędziów, tym w wyższym stopniu zapewniona jest niezależność sądów.

95. Stworzenie przepisów, które stanowią zagrożenie dla niezawisłości sędziów oraz niezależności sądów prowadzi do konkluzji, że prawodawca nie czyni zadość wyrażonemu w art.45 ust.l Konstytucji obowiązkowi zapewnienia każdemu rozpoznania jego sprawy przez sąd wolny od wpływów innych władz - sądu niezależnego, bezstronnego i niezawisłego, (wyrok K 45/07pkt 5.2, pkt 5.3).

96. Z tych wszystkich przyczyn §2 pkt 1, 2 i 3 oraz § 3 ust.l i 2 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2002r są niezgodne z art. 77 § 2b p.u.s.p. oraz art.77 § 2b p.u.s.p. w zw. z art. 29 § 1 i art. 49 ust. 1 p.u.s.a. w zw. z art. 10 ust. 1 USN oraz art. 26 § 4 p.u.s.w. w zw. z art.70 § 1 p.u.s.w. w zw. z art. 32a § 1 p.u.s.w., a przez to jako niezgodne z art. 190 ust. 1, art. 173 w zw. z art. 10 ust. 1 i 178 ust. 1 oraz art. 45 ust.l Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej powinny zostać usunięte z krajowego porządku prawnego.

Naruszenie art. 2, w zw. z art. 173 w związku i art. 178 ust.l, art. 45 ust. 1 Konstytucji RP Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
97. Zakwestionowany §3 ust. 1 i 3 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2002r w brzmieniu nadanym rozporządzeniem nowelizującym z dnia 5 marca 2024r reguluje zagadnienie odwołania przewodniczącego Komisji (ust.l), zastępcy przewodniczącego i członka Komisji (ust.2.). Przywołane przepisy stanowią, że Prezes Rady Ministrów odwołuje przewodniczącego Komisji, zastępcę przewodniczącego i członka Komisji na wniosek Ministra Sprawiedliwości, z tym że w odniesieniu do zastępcy przewodniczącego i członka Komisji po uprzednim zasięgnięciu opinii przewodniczącego Komisji.

98. Krajowa Rada Sądownictwa podnosi naruszenie wzorca, wynikającego z treści art. 2 Konstytucji RP, tj. zasady demokratycznego państwa prawnego w aspekcie naruszenia zasady określoności prawa.

99. Rada wskazuje, że rozporządzenie z dnia 22 kwietnia 2002 r. w pierwotnym brzmieniu (Dz. U. Nr 55 poz.476) stanowiło, że kadencja Komisji trwa cztery lata (§4 ust. 1), a w myśl § 5 przewodniczący, jego zastępca lub członek Komisji może być przed upływem kadencji odwołany przez Prezesa rady Ministrów z powodu: złożenia rezygnacji, nieuczestniczenia w pracach Komisji. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 2006 r., zmieniającym rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (Dz.U. Nr 13, poz. 92) odstąpiono od zasady kadencyjności, wprowadzając w § 4 ust. 1 zasadę, zgodnie z którą członkowie Komisji, jej przewodniczący, zastępca przewodniczącego są powoływani na czas oznaczony, nie dłuższy niż 4 lata.

100. Przepisy rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2002 w brzmieniu nadanym rozporządzeniem nowelizującym z dnia 5 marca 2024 r. zawierają dalszą modyfikację, statuując w § 4, że członkowie Komisji, jej przewodniczący, zastępca przewodniczącego sa powoływani na czas nieoznaczony. Tym samym całko wice zniesiono element ochrony w postaci kadencyjności. W zamieszczonym na stronie Rządowego Centrum Legislacji uzasadnieniu projektu rozporządzenia nowelizującego (numer z wykazu RD44) przedmiotowe rozwiązanie nie zawiera żadnego wyjaśnienia proponowanej zmiany. Kwestionowane przepisy nie zawierają jednocześnie przesłanek materialnoprawnych; żadnych kryteriów, wedle których możliwe jest odwołanie przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego i członka Komisji. Brak jest przepisów, zapewniających jasne, transparentne i przejrzyste reguły odwołania wymienionych podmiotów. Tym samym przepis § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia narusza wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadę określoności prawa. Znaczenie przytoczonej zasady określoności przepisów prawnych nabiera szczególnego znaczenia, zważywszy, że odnosi się do określoności przepisów prawa, które w zakresie w jakim dopuszczają możliwość powierzenia sędziemu funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego i członka Komisji, powiązane są ściśle z gwarancjami ustrojowymi i procesowymi niezawisłości sędziego (art. 178, art. 179 i art. 180 Konstytucji).

101. Z zasady państwa prawnego wynika obowiązek poprawnej legislacji w zakresie dotyczącym kompetencji organów państwa, realizujących prawem określone funkcje, a przez to ustrojowa poprawność w zakresie zasad organizacji państwa w poszczególnych płaszczyznach jego aktywności. (...) Starannej realizacji dyrektyw wynikających z zasad przyzwoitej legislacji należy wymagać od ustawodawcy zwykłego zwłaszcza przy reglamentacji prawnej tych sfer, które zostały uznane za szczególnie newralgiczne przez samego ustrojodawcę (wyroki z: 7 stycznia 2004 r., K 14/03 i 21 kwietnia 2009 r., K 50/07).

102. Realizowanie obowiązków przez sędziego w ramach Komisji do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa - w organie wewnętrznym Rady Ministrów, utworzonym na podstawie art. 12a ustawy o Radzie Ministrów, czyli na rzecz władzy wykonawczej budzić musi zaniepokojenie przez pryzmat wątpliwości co do zabezpieczenia sędziego przed możliwością jakichkolwiek bezpośrednich lub pośrednich nacisków zewnętrznych (zob. L. Garlicki, uwagi do art 178, w : Konstytucja Rzeczypospolitej polskiej Komentarz Tom IV Warszawa 2005 r. s.3-4 i przywołana tamże literatura). Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie przywoływał w swoich orzeczeniach, że niezawisłość sędziego obejmuje szereg elementów, w tym niezależność od wpływu czynników politycznych, zwłaszcza partii politycznych. Wątpliwości co do braku gwarancji niezawisłości sędziego wynikają nie tylko z faktu, że omawiana Komisja jest organem władzy wykonawczej, reprezentowanej przez Prezesa Rady Ministrów- czynnego polityka.

103. Omawiane standardy pozbawione są zabezpieczenia tym bardziej, że przepisy kwestionowanego rozporządzenia umożliwiają Prezesowi Rady Ministrów odwołanie sędziego z funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji bez ściśle i precyzyjnie ustalonych kryteriów.

104. Zasada demokratycznego państwa prawnego zawiera w sobie zasadę prawidłowej (przyzwoitej) legislacji, która nakazuje, aby przepisy formułowane były w sposób poprawny, jasny i precyzyjny, zwłaszcza wówczas, gdy dotyczą praw i wolności jednostki (wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 11 stycznia 2000 r., K 7/99, OTK 2000, nr 1, poz. 2. 9, 21 marca 2001 r., sygn. K 24/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 51; 12 września 2005 r., sygn. SK 13/05, OTK ZU nr 8/A/2005, poz. 91; 21 lutego 2006 r., sygn. K 1/05 OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 18; 9 października 2007 r., sygn. SK 70/06, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 103; 18 marca 2010 r„ sygn. K 8/08, OTK ZU nr 3/A/2010, poz. 23, z 29.05.2012 r., SK 17/09, OTK-A 2012, nr 5, poz. 53.). Stanowiący rozwinięcie i uzupełnienie tej zasady przepis art. 176 ust. 2 Konstytucji RP stanowi wymóg zupełności regulacji ustawowej ustroju i właściwości sądów oraz postępowania przed sądami.

105. W wyroku z 21 kwietnia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nakaz przestrzegania przez ustawodawcę zasad poprawnej legislacji jest funkcjonalnie związany z zasadami pewności i bezpieczeństwa prawnego oraz ochrony zaufania do Państwa i prawa. Poza aspektami proceduralnymi, zasady przyzwoitej legislacji obejmują również wymaganie należytej określoności przepisów, które powinny być formułowane w sposób poprawny, precyzyjny i jasny (wyrok z 21 kwietnia 2009 r., K 50/07).

106. Dla oceny zgodności sformułowania określonego przepisu prawa z wymaganiami poprawnej legislacji istotne są trzy założenia: każdy przepis ograniczający konstytucyjne wolności lub prawa winien być sformułowany w sposób pozwalający jednoznacznie ustalić, kto i w jakiej sytuacji podlega ograniczeniom, przepis ten powinien być na tyle precyzyjny, aby zapewniona była jego jednolita wykładnia i stosowanie oraz powinien być tak ujęty, aby zakres jego zastosowania obejmował tylko te sytuacje, w których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulację ograniczającą korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw (wyroki z: 21 marca 2001 r., K 24/00, 30 października 2001 r., K 33/00, 22 maja 2002 r., K 6/02, 24 lutego 2003 r„ K 28/02, 29 października 2003 r„ K 53/02,11 maja 2004 r„ K 4/03,15 lutego 2005 r, K 48/04, 17 maja 2005 r„ P6/04, 17 maja 2006 r„ K 33/05 i 18 kwietnia 2011 r., K 4/09).

107. Przepisy §3 ust.l i 2 rozporządzenia nie spełniają wymienionych założeń; w drodze wykładni nie sposób odtworzyć przesłanek materialnych odwołania sędziego z funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji.

108. Kwestionowany przepis w żadnej mierze nie spełnia nawet w minimalnym zakresie dyrektywy sformułowania przepisu w sposób poprawny, jasny i precyzyjny. W oparciu o przepis §3 ust.l i 2 rozporządzenia nie sposób ustalić jakichkolwiek kryteriów, warunkujących decyzję o odwołaniu sędziego z funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji. Konstrukcja prawna odwołania z Komisji ma charakter całkowicie arbitralny, uznaniowy, bo nie znajdujący oparcia w jakichkolwiek merytorycznych przesłankach; pozbawiony nie tylko uzasadnienia, ale również możliwości sądowej kontroli podjętej decyzji.

109. Zdaniem Rady całkowicie nieuprawniona, dowolna i nieoparta na przepisach prawa, byłaby ewentualna próba wyinterpretowania, że odwołanie z Komisji następuje wyłącznie wtedy, gdy w sędzia utracił przymioty, które predestynowały go do grona „wybitnych przedstawicieli nauki i praktyki ustroju sądownictwa i prokuratury”.

110. Rada podnosi, że brak precyzyjnych, jasnych przepisów dotyczących kryteriów odwołania sędziego z Komisji, w powiązaniu z faktem, że powołanie do Komisji następuje na czas nieoznaczony (§4) i pełnienie przedmiotowych obowiązków ma charakter odpłatny nasuwać musi uzasadnione wątpliwości czy w takiej sytuacji choć w minimalnym zakresie stworzone zostały gwarancje, zabezpieczające sędziego przed naciskami ze strony władzy politycznej, a z drugiej strony czy stworzono mechanizmy wykluczające prezentowanie przez sędziego zachowań obliczonych na przypodobanie się władzy politycznej. Nie chodzi przy tym o jakiekolwiek zachowania, lecz o czynności podejmowane w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Zważywszy na fakt, że w obowiązującym stanie prawnym sędzia może łączyć orzekanie z czynnościami w Komisji wyrażone obawy mają wymiar realny, a nie tylko teoretyczny.

111. Brak jasnych i precyzyjnych przepisów regulujących instytucję odwołania sędziego z funkcji przewodniczącego Komisji, zastępcy przewodniczącego lub członka Komisji czyni przedmiotowy akt rozstrzygnięciem dyskrecjonalnym i całkowicie arbitralnym.

112. W omawianym zakresie zachowują aktualność poczynione powyżej rozważania odnośnie gwarancji niezawisłości sędziowskiej (art. 178 ust. 1 Konstytucji) warunkujących podejmowanie przez sędziego bezstronnych decyzji, w sposób zgodny z własnym sumieniem. Orzekanie przez sędziego, który ma świadomość, że rozstrzygnięcie jakie zapadnie z jego udziałem odbiega od poglądów prezentowanych przez władzę wykonawczą, nie odbywa się w warunkach zapewniających standardy niezawisłości. Fakt, że sędzia, który łączy orzekanie z obowiązkami w Komisji, w każdej chwili, bez ustalonych obiektywnych kryteriów, bez możliwości odwołania może zostać z tej funkcji odwołany nie pozostaje bez wpływu na sferę orzeczniczą sędziego. Oddziałuje też na innych sędziów, którzy wykonują obowiązki w Komisji. Brak ustalonych kryteriów odwołania z Komisji, skłaniać może innych sędziów do refleksji co do potencjalnych przyczyn odwołania, w tym czy nastąpiło to z powodu treści wydanych rozstrzygnięć sądowych, mogących wywołać niezadowolenie władzy wykonawczej. Taka sytuacja wywołuje efekt mrożący, wyrażający się świadomością nieuchronności odwołania z Komisji w sytuacji orzekania w sposób niezgodny z oczekiwaniami władzy wykonawczej.

113. Rada zwraca uwagę, że brak precyzyjnych, obiektywnych i jednolitych kryteriów odwołania sędziego z Komisji w powiązaniu z faktem, że odwołanie następuje ze skutkiem natychmiastowym, bez zapewnionej skutecznej kontroli sądowej stanowi bardzo poważne zagrożenie dla zapewnienia prawa do niezależnego, bezstronnego i niezawisłego sądu w rozumieniu art.45 ust.l Konstytucji RP. Sędzia, który w sprawowaniu swego urzędu nie jest wolny od wpływów władzy wykonawczej nie spełnia wymienionych standardów.

114. Na ustawodawcy ciąży obowiązek tworzenia przepisów prawa możliwie najbardziej określonych w danym wypadku, zarówno pod względem ich treści, jak i formy, a znaczenie ogólnej zasady określoności przepisów prawnych ma fundamentalne znaczenie w odniesieniu do przepisów powiązanych ze sferą statusu sędziego i ustroju sądów. Na oba wymiary określoności prawa składają się takie kryteria, jak: precyzyjność regulacji prawnej, jasność przepisu oraz jego legislacyjna poprawność. Kryteria te tworzą tzw. test określoności prawa, którego przepisy §3 ust.l i 2 rozporządzenia zadość nie czynią. Z tej przyczyny jako oczywiście niezgodny z art. 2 w zw. z art. 45 ust.l, art 173 i art. 178 ust 1 Konstytucji RP powinien zostać usunięty z krajowego porządku prawnego.

Naruszenie art. 2, art. 92 ust. 1, art. 146 ust 3 punkt 2 i art. 151 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z uwagi na to, że organ, który wydał zaskarżone rozporządzenie nowelizujące z dnia 5 marca 2024 r. nie jest organem tożsamym z Radą Ministrów w rozumieniu art. 146 ust 4 punkt 2 Konstytucji RP z uwagi na nieprawidłowy jej skład

115. Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 grudnia 2023 r. nr 1131.45.2023 o powołaniu w skład Rady Ministrów (M.P. 2023 poz.1383), na podstawie art. 154 ust. 3 w związku z art. 147 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Prezydent RP powołał w skład Rady Ministrów, wybranej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej między innymi: Katarzynę Ko tulę - na urząd Ministra do spraw Równości, Barbarę Nowacką - na urząd Ministra Edukacji, Marzenę Okłę-Drewnowicz - na urząd Ministra do spraw Polityki Senioralnej.

116. Zaprzysiężenie Rady Ministrów odbyło się w dniu 13 grudnia 2023 r. Każda z osób powołanych w skład Rady Ministrów w obecności Prezydenta RP zobowiązana była do złożenia roty przysięgi zgodnie z brzmieniem art. 151 Konstytucji.

117. Zgodnie z art. 151 Konstytucji Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec Prezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:

„Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów, ministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem”. Przysięga może być złożona z dodaniem zdania „Tak mi dopomóż Bóg”.

118. W praktyce przyjęto, że w odniesieniu do ministrów w rocie przysięgi nie używa się ogólnie słowa „minister” ale wymienia się dokładniej wynikającą z postanowienia o powołaniu w skład Rady ministrów nazwę obejmowanego urzędu (Piotr Tuleja(red.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz wyd II). Złożenie przysięgi, jak na to wskazuje literalne brzmienie jej roty, warunkuje „objęcie urzędu” Prezesa, wiceprezesa Rady Ministrów oraz ministra. W doktrynie wskazuje się, że „Wprawdzie Konstytucja nie określa skutków prawnych niezłożenia przysięgi przez członka Rady Ministrów [...], to należy sądzić, iż fakt ten uniemożliwiałby objęcie tego urzędu. W przeciwnym razie, istnienie obowiązku składania takiej przysięgi byłoby prawnie wątpliwe” (tak P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r„ Warszawa 2000, s. 199). Podobnie Trybunał Konstytucyjny wskazywał, iż dopiero złożenie ślubowania kończy procedurę powołania na urząd (tak w odniesieniu do Rzecznika Praw Obywatelskich w wyroku z 15 kwietnia 2021 r., K 20/20, OTK-A 2021, nr 31).

119. Katarzyna Kotula powołana na urząd Ministra do spraw Równości składając przysięgę w miejsce słów „obejmując urząd ministra do spraw Równości (...)” wypowiedziała słowa: „obejmując urząd ministry do spraw Równości (...)” Barbara Nowacka powołana na urząd Ministra Edukacji, składając przysięgę w miejsce słów „obejmując urząd ministra Edukacji (...)” wypowiedziała słowa : „obejmując urząd ministry Edukacji (...)”. Marzena Okła-Drewnowicz powołana na urząd Ministra do spraw Polityki Senioralnej złożyła rotę przysięgi w ten sposób, że zamiast słów „obejmując urząd ministra do spraw Polityki Senioralnej (...)” użyła słów „obejmując urząd ministra Polityki Społecznej”.

120. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że wobec złożenia roty przysięgi przez wymienione wyżej osoby desygnowane na urząd ministra w brzmieniu, nie stanowiącym wiernego powtórzenia treści zawartej w Konstytucji, nie nastąpiło skuteczne powołanie Barbary Nowackiej, Katarzyny Kotuli i Marzeny Okła-Drewnowicz na urząd ministra. W konsekwencji skład Rady Ministrów nie jest prawidłowy, a Rada Ministrów z uwagi na udział w jej składzie osób, które nie dopełniły prawidłowo bezwzględnie koniecznego warunku objęcia urzędu członka Rady Ministrów nie jest Radą Ministrów, o której stanowi art. 147 ust. 1 Konstytucji RP.

121. Zgodnie z art. 27 Konstytucji RP w Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Nie jest zatem dopuszczalne składanie ślubowania z naruszeniem reguł języka polskiego, z użyciem słów nie przynależnych do Korpusu Języka Polskiego, czy też posłużenie się żargonizmami, neologizmami, gwarą środowiskową, np. określonych środowisk politycznych. W Narodowym Korpusie Języka Polskiego nie występuje feminatyw „ministra”. Leksem „ministry” to zaś nacechowana emocjonalnie forma fleksyjna słowa „minister”. W sposób tożsamy używane są w języku polskim słowa „profesory”, „prezydenty”, „chłopy”, „docenty”, „senatory”. Można zatem się zgodzić ze stanowiskiem Barbary Nowackiej, Katarzyny Kotuli i Marzeny Okła-Drewnowicz, że wymienione „poszły w ministry”, nie złożyły jednakże ślubowania i nie objęły tym samym funkcji ministra.

122. Przepis art. 27 Konstytucji RP jest precyzowany przez zapisy Ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. z 2021 r. poz. 672 z późn. zm.). Zgodnie art. 3 i 4 przywołanej ustawy konstytucyjne organy, a tym samym również posłowie i senatorowie, są obowiązani obok innych podmiotów do ochrony języka polskiego, dbałości o jego poprawność. W tym kontekście nie jest dopuszczalne złożenie przysięgi określonej w art. 151 Konstytucji RP sprzecznie z literalnym brzmieniem, a tym bardzie sprzecznie z chronionym językiem polskim.

123. Rada zwraca uwagę, że wymóg złożenia przysięgi i treść jej roty w odniesieniu do członków Rady Ministrów został umiejscowiony w Konstytucji - akcie stanowiącym najwyższe prawo Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 ust. 1 Konstytucji). Członkowie Rady Ministrów - obok Prezydenta RP (art. 130 Konstytucji) oraz posłów i senatorów (art. 104 ust. 2 Konstytucji oraz art. 108 w zw. z art. 104 ust. 2 Konstytucji) - to jedyne podmioty, co do których Konstytucja kreuje wymóg złożenia przysięgi (ślubowania). Podkreślenia przy tym wymaga, że - w przeciwieństwie do posłów (senatorów), którzy ślubowanie składają przez Sejmem (Senatem) - członkowie Rady Ministrów składają przysięgę wobec Prezydenta Rzeczypospolitej. W stosunku do piastunów innych organów wymóg ślubowania (przyrzeczenia) ma charakter ustawowy.

124. Wymienione elementy - w ocenie Rady - przesądzają, co do braku możliwości dokonywania jakichkolwiek modyfikacji treści roty przysięgi przez składającego przysięgę, obejmującego funkcję ministra - członka Rady Ministrów.

125. Konstytucja nie stanowi o ewentualnych konsekwencjach złożenia przysięgi w zmodyfikowanym, nie stanowiącym wiernego powtórzenia roty przysięgi, zgodnie z art. 151 Konstytucji. W literaturze przedmiotu wyrażono pogląd, że odmowa tub opuszczenie w trakcie wypowiadania roty przysięgi któregokolwiek jej fragmentu oznacza nieobjęcie urzędu (Art. 151 Konstytucja RP Banaszak 2012, wyd. 2). „Ślubowanie, aby zostało ważnie złożone, musi zostać złożone zgodnie z treścią, a jeśli zostały pominięte niektóre fragmenty treści ślubowania, to uznaje się, że osoba odmawia złożenia ślubowania, co powoduje nieobjęcie urzędu (...jślubowanie jest uznawane za nieważne, jeżeli składający je oprócz samej roty ślubowania dodał własne słowa" P. Maciaszek, Znaczenie zawarcia w rocie ślubowania niektórych funkcjonariuszy publicznych słów „ Tak mi dopomóż Bóg" w prawie polskim i prawie kanonicznym, Prz.Sejm. 2018, nr 2, s. 35-48.

126. W ocenie Rady tożsamej oceny co do niezłożenia przysięgi wymaga niedopuszczalna modyfikacja treści roty, przez składającego przysięgę członka Rady Ministrów. Przyjęcie odmiennego stanowiska, ewentualne zaniechanie legalistycznego, sformalizowanego podejścia do przedmiotowego zagadnienie, nakazuje postawić pytanie nie tylko o ewentualny zakres dopuszczalnej modyfikacji roty przysięgi i jej podstawę prawną; przede wszystkim pozostawałoby w sprzeczności z wyrażoną, w art. 2 Konstytucji zasadą demokratycznego państwa prawnego, którego koniecznymi komponentami są zasady praworządności i legalności. Wymienione zasady obligują wszystkie organy władzy jako adresatów norm prawnych, postępowania zgodnie ze wzorcem określonym w dyspozycji danej normy. Złożenie przyrzeczenia wobec Prezydenta Rzeczypospolitej w trybie art. 151 Konstytucji jako jeden z obligatoryjnych czynności procedury utworzenia Rady Ministrów ma charakter kreujący i stanowi element demokratycznego państwa prawnego.

127. „Przysięga ministra składana wobec Prezydenta stanowi składnik obiektywnej procedury powołania. Jest obietnicą konkretnego postępowania osoby ją składającej, zwerbalizowaną słowami o normatywnie określonej treści. Tym samym stanowi osobiste zobowiązanie, przejaw gotowości do ponoszenia odpowiedzialności za wykonywanie swoich obowiązków. (...). Poprzez wypowiedzenie określonych słów (treści przysięgi) w określonych okolicznościach (wobec Prezydenta) następuje objęcie urzędu. Tym samym przysięga zamyka szeroko rozumiany proces powołania i pozwala ministrowi rozpocząć funkcjonowanie. Bez złożonej przysięgi minister nie może działać w sposób prawnie skuteczny. Waga ministerialnej przysięgi rośnie tym bardziej, że - w przeciwieństwie do ślubowania urzędniczego czy sędziowskiego -jest ona instytucją konstytucyjną. I to Konstytucja sztywno określa słowa, jakie minister powinien wypowiedzieć. Tak więc - zgodnie z art. 151 Konstytucji - osoba ją składająca obejmuje funkcję „ministra”. Nie może samodzielnie rekonstruować nazwy powierzonego jej urzędu.” (Mariusz Muszyński „Czy Polska ma legalny rząd” w: https://ww.rp.pl/opinie-pravvne/art39597831-mariusz-muszynski-czy-polska-ma-legalny-rzad/

128. Konstatacja, że Katarzyna Kotula, Barbara Nowacka i Marzena Okła-Drewnowicz, wobec złożenia roty przyrzeczenia o treści nieadekwatnej do art. 151 Konstytucji, nie objęły urzędu ministra, ma ten skutek, że Rada Ministrów powołana w dniu 13 grudnia 2023 r. nie jest organem tożsamym do Rady Ministrów o jakiej stanowi Konstytucja. W konsekwencji Rada Ministra w składzie nieznanym Konstytucji RP, w jej pracach biorą udział, z głosem stanowczym osoby, które nie objęły urzędu ministra w trybie art. 151 Konstytucji RP, a które roboczo można określić mianem komisarzy działów administracji rządowej.

129. Rada Ministrów jest organem kolegialnym (art. 147 ust. 1, 2 i 4 Konstytucji RP). Norma konstytucyjna doprecyzowana jest przepisami Uchwały Nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. Regulamin pracy Rady Ministrów (M. P. z 2022 r. poz. 348 z późn. zm.). Zgodnie z § 2 ust. 1 Regulaminu Rada Ministrów działa na zasadzie kolegialności, rozpatrując sprawy i podejmując rozstrzygnięcia na posiedzeniach. Zgodnie zaś z § 15 ust. 1, 2 i 3 Regulaminu posiedzenia Rady Ministrów odbywają się przy obecności większości członków Rady Ministrów, rozstrzygnięcia zapadają w drodze uzgodnienia.

130. W przypadkach, w których osiągnięcie uzgodnienia nie jest możliwe, projekt rozstrzygnięcia może być, z inicjatywy Prezesa Rady Ministrów, poddany głosowaniu. Rozstrzygnięcia, w drodze głosowania, zapadają zwykłą większością głosów obecnych członków Rady Ministrów, a w razie równej liczby głosów rozstrzyga głos Prezesa Rady Ministrów.

131. Powyższe oznacza, iż Rada Ministrów nie może dokonywać rozstrzygnięć w zakresie projektów rozporządzeń Rady Ministrów i finalnie przyjmować te rozporządzenia w składzie z nieuprawnionymi osobami, które nie złożyły przysięgi w trybie art. 151 Konstytucji RP, w składzie ze swoistymi, nieznanymi Konstytucji RP komisarzami działów administracji rządowej. Tak ukształtowana w składzie nieznanym Konstytucji RP Rada Ministrów nie jest legitymowana do wydawania rozporządzeń (art. 146 ust. 4 pkt 2 Konstytucji), a tym samym zaskarżone rozporządzenie, w części nadanej rozporządzeniem zmieniającym z dnia 5 marca 2024 r. nie zostało wydane przez organ wskazany w Konstytucji (art. 92 ust. 1 Konstytucji).

132. Przestrzeganie wszystkich elementów i każdego z poszczególnych etapów procedury tworzenia konstytucyjnych organów Państwa przypisana jest do porządku demokratycznych Państw, z kręgu europejskiej kultury prawnej. O doniosłość i wadze aktu złożenia przyrzeczenia oraz skutkach niedochowania wszystkich aspektów tej czynności konwencjonalnej dobitnie świadczy sytuacja jaka miała miejsce w 2009 r. podczas uroczystości zaprzysiężenia prezydenta Stanów Zjednoczonych Baracka Obamy. Zamiast słów: „Uroczyście przysięgam, że będę wiernie sprawował urząd prezydenta USA...”, doszło do przestawienia szyku słów w zdaniu i wybrzmiały słowa: „Uroczyście przysięgam, że będę sprawował urząd prezydenta USA wiernie”. Zaistnienie przedmiotowej pomyłki miało ten skutek że czynność zaprzysiężenia złożenia przysięgi została powtórzona.

133. Wątpliwości co do ważności złożenia przysięgi zaistniały także podczas uroczystości zaprzysiężenia Prezydenta Czech Miłosza Zemana w dniu 08 marca 2013r. Ustny tekst przysięgi Prezydent wypowiedział bezbłędnie. Tekst przysięgi, który podpisał Prezydent dotknięty był błędem gramatycznym: w zdaniu „ślubuję na swój honor, że swój urząd będę sprawować w interesie całego narodu i według najlepszego przekonania i sumienia” w wyrazie „ najlepszego” zabrakło dwóch ostatnich liter; zamiast „najlepsziho” zapis brzmiał „najlepszi” . Wobec stwierdzenia, że podpis pod tekstem przysięgi może być nieważny, nastąpiło ponowne podpisanie tekstu przysięgi. (https://tvn24.pl/swiat/czeski-blad-w-tekscie-przysiegi-czeskiego-prezydenta-ra310848~ls3425937)

134. W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa rozstrzygnięcie przez Trybunał Konstytucyjny w przedmiocie podniesionego zarzutu jest istotne nie tylko z uwagi na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości; także ze względu na dobro wspólne wszystkich obywateli. Zapobiegnie dalszemu bezprawnemu działaniu Rady Ministrów w składzie nieznanym Konstytucji RP.

Naruszenie art. 2, art. 7 i art. 186 ust. 1 Konstytucji RP z uwagi na wydanie rozporządzenia nowelizującego z dnia 5 marca 2024 r. bez zachowania wymaganego trybu opiniowania przez Krajową Radę Sądownictwa

135. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 269 z późn. zm.). do kompetencji Rady należy opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sądownictwa, sędziów i asesorów sądowych, a także przedstawianie wniosków w tym zakresie. Opiniowanie aktów normatywnych przez Radę stanowi realizację jej konstytucyjnego obowiązku stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów (art. 186 ust. 1 Konstytucji RP). Nie jest zatem dopuszczalne prawnie pominięcie opiniowania treści aktu normatywnego przez Radę w procesie jego stanowienia.

136. Zaskarżone rozporządzenie odnosi się do kwestii ustrojowych wymiaru sprawiedliwości, dotyka jednego z najważniejszych elementów ustroju sądów, jego „jądra kompetencyjnego” tj. organizacji, struktury oraz funkcjonowania sądownictwa, sprawowania wymiaru sprawiedliwości i sędziów. Zaskarżone rozporządzenie, dotyka sfery niezależności sądów i niezawisłości sędziów, a tym samym jego opiniowanie zgodnie z art. 186 ust. 1 Konstytucji RP było obligatoryjne. Tymczasem do opiniowania Krajowej Rady Sądownictwa nie przedstawiono projektu rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, które zostało wprowadzone do obrotu prawnego z dniem 5 marca 2024 r. Przedmiotowa nowelizacja bez wątpienia dotyczyła statusu sędziów, powołanych do uczestniczenia w tym gremium, gdyż między innymi wprowadzała zasadę, że członkowie Komisji są powoływani na czas nieoznaczony oraz regulowała kwestię kosztów prac Komisji i wynagrodzenia jej członków.

137. Pominięcie etapu opiniowania przez Krajową Radę Sądownictwa aktu normatywnego stanowi o naruszeniu art. 7 Konstytucji RP - stanowi działanie bez podstawy prawnej, poza granicami prawa i jednocześnie narusza podstawową konstytucyjną rolę Krajowej Rady Sądownictwa, uniemożliwiając jej zaopiniowanie aktu istotnego z punktu widzenia niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

138. Minister Sprawiedliwości jako wnioskodawca projektu nie przedstawił do zaopiniowania Krajowej Radzie Sądownictwa projektu aktu normatywnego (rozporządzenia zmieniającego3).

139. Jak wynika z informacji zawartych na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt zaskarżonego rozporządzenia decyzją Sekretarza Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2024 r. znak:RM-06110-18-24 został zwolniony z etapu uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania, z uwagi na - jak wskazano - „pilne procedowanie przedmiotowego aktu związanego z wdrożeniem procesu przywracania praworządności w Rzeczypospolitej Polskiej”. W oparciu o dyspozycję §99 pkt3 uchwały Nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. Regulamin pracy Rady Ministrów projekt rozporządzenia nie został przekazany przez Ministra Sprawiedliwości Krajowej Radzie Sądownictwa do zaopiniowania.

140. Należy wyraźnie i stanowczo podkreślić, że kompetencja opiniodawcza Krajowej Rady Sądownictwa w procesie legislacyjnym znajduje swoje umocowanie w Konstytucji; art. 186 ust. 2 Konstytucji przyznaje Radzie samodzielną, indywidualnie określoną pozycję w zakresie kontroli konstytucyjności systemu źródeł prawa. W wypadku KRS „straż” (art. 186 ust. 1 Konstytucji) obejmuje sobą funkcjonalnie pieczę nad niezależnością sądów i niezawisłością sędziów aż do możliwości inicjowania usunięcia zagrażających tym wartościom aktów z systemu źródeł prawa w drodze kontroli konstytucyjności. Rozumując zatem a rubrica z treści art. 186 Konstytucji, należy uznać, że pojęcie „straży”, o której mowa w art. 186 ust. 1 Konstytucji, obejmuje czuwanie nad brakiem zagrożeń dla niezależności sądów i niezawisłości sędziów w systemie prawnym (skoro KRS może inicjować „aż” kontrolę konstytucyjności, to tym bardziej pojęciem „straży” będzie objęte opiniowanie stosownych aktów prawnych). Tym samym opiniodawcza kompetencja KRS szczegółowo uregulowana w ustawie zyskuje konstytucyjne zakotwiczenie. W związku z tym, że źródłem umocowania kompetencji opiniodawczej KRS w zakresie ustaw dotyczących „niezależności sądów i niezawisłości sędziów” jest Konstytucja, zaniechanie zwrócenia się do KRS o opinię w tej sprawie przedstawia się (jeśli chodzi o organ, który dopuścił się zaniechania) jako zlekceważenie powinności konstytucyjnej. To zaś jakościowo jest cięższym uchybieniem w procedurze legislacyjnej niż zaniechanie uzyskania opinii, będących realizacją kompetencji, mającej swe źródło w ustawodawstwie zwykłym. Krajowa Rada Sądownictwa jest bowiem organem konstytucyjnym, którego konstytucyjną funkcją jest „stanie na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów” (art. 186 ust. 1). Wykonywanie tej konstytucyjnej funkcji nie byłoby realne i pełne bez konsultacyjnych kompetencji w zakresie procesu legislacyjnego. Jeżeli zatem projekt legislacyjny dotyczy kwestii, o której mowa w art. 186 Konstytucji, to koniecznym elementem procedury legislacyjnej, i to koniecznym z uwagi na ujęcie Konstytucji, jest przedstawienie projektu Krajowej Radzie Sądownictwa (por. pkt 6 uzasadnienia wyroku TK z dnia 28 listopada 2007 r. K 39/07).

141. Krajowa Rada Sądownictwa w pełni podziela stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w wyroku z dnia 16 maja 2024 r. sygn. akt U 1/24, zgodnie z którym „w procedurze opiniowania należy wyróżnić z jednej strony organ decydujący - zasięgający opinii, dokonujący danego rozstrzygnięcia, np. wydający akt albo sporządzający jego projekt, a z drugiej strony, podmiot opiniujący. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, procedura opiniowania zakłada po stronie organu decydującego obowiązek przedstawienia informacji o projekcie decyzji prawotwórczej, natomiast po stronie podmiotów opiniujących możliwość prezentowania różnych stanowisk.”.

142. W wyroku z 7 listopada 2013 r. (sygn. K 31/12, OTK ZU nr 8/A/2013, poz. 121) Trybunał zauważył, że: „ani przepisy Konstytucji, ani ustawy o KRS, zarówno obecnie obowiązującej jak i poprzedniej, nie określają jednak procedury opiniowania, w tym m.in. tego, w jakiej fazie prac nad projektem danego aktu normatywnego powinny być przeprowadzone”. Jednakże, (wyrok o sygn. K 31/12) „zasadniczo rozporządzenia, podlegają opiniowaniu przed nadaniem im mocy obowiązującej przez właściwy organ”.

143. W przywołanym wyroku Trybunał nadto stwierdził, że „jeżeli obowiązek zasięgnięcia opinii wynika z przepisów prawa, brak zwrócenia się o opinię albo nieprawidłowy przebieg procedury opiniodawczej powodują, że dane rozstrzygnięcie jest wadliwe. Kwestia, jaki jest to rodzaj wadliwości, a zwłaszcza czyjej skutkiem jest nieważność aktu, nie może być rozpatrywana abstrakcyjnie. Brak związania organu decydującego treścią opinii nie oznacza, że opinia nie ma dla niego żadnego znaczenia. Organ ten powinien rozważyć, czy treść opinii nie wpływa na zmianę dotychczasowych założeń lub projektu aktu, a także poinformować o sposobie odniesienia się do uzyskanej opinii. Może to nastąpić, w zależności od sytuacji, w różnych formach, np. przez udzielenie odpowiedzi podmiotowi opiniującemu albo ustosunkowanie się do treści opinii w uzasadnieniu rozstrzygnięcia. (...) Trybunał podkreślił, że «wymóg opiniowania regulacji przez KRS jest spełniony, jeśli w przewidzianej prawem formie zajęła ona stanowisko na etapie rządowych prac legislacyjnych, a zasadnicze elementy regulacji nie zmieniły się w sposób dezaktualizujący treść opinii»”. Stanowisko to odnoszące się do procesu ustawodawczego ma charakter uniwersalny, odnoszą się również wydawania rozporządzeń.

144. Krajowa Rada Sądownictwa stanowczo stwierdza, iż żaden przepis o randze konstytucyjnej, czy ustawowej nie upoważnia Ministra Sprawiedliwości do zaniechania przedstawienia konstytucyjnemu organowi Rzeczypospolitej Polskiej celem wydania opinii do projektowanego rozporządzenia nowelizującego.

145. Podstawy takiej nie może stanowić § 98 w zw. z § 99 pkt 3 uchwały Nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. Regulamin pracy Rady Ministrów (M. P. z 2022 r. poz. 348). Przywołane przepisy Regulaminu stanowią, że Prezes Rady Ministrów albo działający z jego upoważnienia Sekretarz Rady Ministrów może zadecydować o odrębnym trybie postępowania z projektem dokumentu rządowego (§ 98), który może w szczególności polegać na: rozpatrzeniu, gdy waga lub pilność sprawy wymaga niezwłocznego jej rozstrzygnięcia przez Radę Ministrów, projektu dokumentu rządowego, który nie spełnia wymogów określonych niniejszą uchwałą dla danego rodzaju dokumentu rządowego, lub wobec którego nie przeprowadzono wszystkich czynności określonych niniejszą uchwałą, w szczególności: uzgodnień, konsultacji publicznych, opiniowania (§ 99 pkt 3c).

146. Zgodnie z art. 146 ust. 4 pkt 12 Konstytucji RP Rada Ministrów określa organizację i tryb swojej pracy, a tym samym nie może określać organizacji i trybu pracy innego konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej - Krajowej Rady Sądownictwa. Prezes Rady Ministrów albo działający z jego upoważnienia Sekretarz Rady Ministrów nie mogą zatem zaniechać przedstawienia Krajowej Radzie Sądownictwa do zaopiniowania projektu aktu normatywnego. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, iż przepisy Konstytucji RP i ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa nie określają procedury opiniowania jest zatem w pełni uzasadnione.

147. Nie przedstawienie Krajowej Radzie Sądownictwa przez organ wnioskujący -Ministra Sprawiedliwości projektu rozporządzenia do zaopiniowania stanowi o naruszeniu zasady demokratycznego państwa prawnego - art. 2 Konstytucji RP, zasady legalizmu, określonej w art. 7 Konstytucji RP. Pominięcie opiniowana przez Krajową Radę Sądownictwa projektu normatywnego, stanowi o zignorowaniu konstytucyjnego uprawnienia Rady, określonego w art. 186 ust. Konstytucji RP, prowadząc do naruszenia porządku konstytucyjnego, zasady konstytucjonalizmu, zgodnie z którą wszystkie zasady wyrażone w Konstytucji RP są hierarchicznie wyższe od pozostałych aktów władzy publicznej, mają charakter wiążący. Konstytucyjne prawo i obowiązek opiniowania aktów prawnych przez Krajową Radę Sądownictwa (art. 186 ust. 1 Konstytucji RP) stanowi zasadę wyższą od prakseologicznych w swojej istocie unormowań wewnętrznych organizacji pracy Rady Ministrów zawartych w jej Regulaminie.

148. Krajowa Rada Sądownictwa w pełni podziela stanowisko, iż w demokratycznym państwie prawnym normy prawa muszą być stanowione w trybie określonym Konstytucją. W wypadku działań władczych polegających na stanowieniu prawa zasadnicze podstawy prawne tworzą przepisy rangi konstytucyjnej, określające kompetencje organów uczestniczących w procesie prawodawczym oraz tryb stanowienia prawa. Wszelkie przekroczenie kompetencji czy proceduralne uchybienia stanowienia ustaw, wydawania rozporządzeń w stosunku do nadrzędnych norm rangi konstytucyjnej regulujących tryb ustawodawczy, muszą być oceniane tak samo, jak niezgodność treści stanowionych przepisów z normami rangi konstytucyjnej (tak Trybunał Konstytucyjny m.in. w wyroku z dnia 16 marca 2011 r., sygn. K 35/08, orzeczeniu z 9 stycznia 1996 r., sygn. K 18/95, OTK ZU nr 1/1996, poz. 1). Przekroczenie kompetencji przez Ministra Sprawiedliwości w procesie stanowienia prawa i wejście w konstytucyjne kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa uzasadnia tym samym stwierdzenie naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 3 Konstytucji RP), zasady legalizmu art. 7 Konstytucji RP.

149. Żadna wartość chroniona konstytucyjnie nie uzasadnia naruszenia uprawnienia Krajowej Rady Sądownictwa do opiniowania projektu aktu, z uwzględnieniem nadrzędnej zasady ochrony niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Krajowa Rada Sądownictwa nie miała możliwości zajęcia merytorycznego stanowiska, wytknięcia oczywistych błędów w konstrukcji rozporządzenia, Minister Sprawiedliwości uniemożliwiając Radzie zaopiniowanie projektu rozporządzenia naruszył tym samym art. 186 ust.1 Konstytucji.

150. W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa z uwagi na rażące naruszenia przez Ministra Sprawiedliwości art. 2 i art. 7 Konstytucji RP, naruszenie uprawnienia Krajowej Rady Sądownictwa przewidzianego w art. 186 ust. 1 Konstytucji RP, a wyrażonego w przywołanych przepisach ustawowych ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa zaskarżone rozporządzenie winno zostać wyeliminowane z systemu prawa.

151. Brak możliwości zaopiniowania projektu rozporządzenia uniemożliwił Radzie podniesienia uwag merytorycznych, wskazujących na naruszenie szeregu kolejnych norm konstytucyjnych, co zostało przedstawione w dalszej części uzasadnienia wniosku.

152. Niezależnie od poczynionych rozważań, wykluczających możliwość zaniechania pominięcia opiniowania przez Krajową Radę Sądownictwa aktu prawnego, Rada zauważa, że istnieje wyraźna dysproporcja pomiędzy uzasadnieniem pominięcia w procesie legislacyjnym etapu opiniowania a rzeczywistą realizacją przyjętego założenia. Jako uzasadnienie zwolnienia z etapu uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania wskazano na „pilne procedowanie przedmiotowego aktu związanego z wdrożeniem procesu przywracania praworządności w RP”. Od daty wprowadzenia zmian w rozporządzeniu i ukształtowania nowego składu Komisji upłynęło 6 miesięcy i -jak wynika z informacji zawartych na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości, zakładce „organy działające przy Ministrze Sprawiedliwości -jako dotychczasowego efektu prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego nie zamieszczono jakiegokolwiek dokumentu. Zatem deklarowany cel pilnego procedowania przedmiotowego aktu w żadnej mierze nie koresponduje z realizacją tego celu w rzeczywistości, co czyni uprawnionym ocenę, że pominięcie procedury uzgodnień, konsultacji i opiniowania nie służyło realizacji przedstawionego celu.

IV. Konkluzja
W świetle wszystkich powyższych argumentów, Krajowa Rada Sądownictwa wnosi o stwierdzenie, że kwestionowane przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 marca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego są niezgodne z przywołanymi wzorcami konstytucyjnymi, w konsekwencji Rada wnosi o usunięcie zaskarżonego aktu prawnego z polskiego systemu prawa.

2024-756 znsi
Rozmiar: 4.33 MB Format daty: PDF
Zobacz

Kompletna wersja elektroniczna powyższego dokumentu jest dostępna w formacie PDF

Main Menu

Wnioski do TK

uchwała KRS w sprawie skierowania do TK wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją RP przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2002 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (...)

e-Nominacje

Skargi i Wnioski

Rzecznicy dyscyplinarni

Kontakt

Rzecznik prasowy