w przedmiocie sądowej kontroli uchwał Rady
Krajowa Rada Sądownictwa odnotowuje najnowsze orzeczenia Sądu Najwyższego, wydawane przez sędziów Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, odmawiające zastosowania art. 44 ust. 1 zdanie drugie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.
W ocenie Rady, zasada związania sędziego Konstytucją i ustawami (art. 178 Konstytucji RP) zobowiązuje sędziów – także sędziów Sądu Najwyższego – do stosowania prawa w zgodzie z Konstytucją, jednak nie upoważnia ich do samodzielnej kontroli konstytucyjności ustaw. Jeżeli w ocenie sądu, zastosowanie jednoznacznego przepisu ustawy prowadziłoby do naruszenia Konstytucji, to w świetle art. 193 Konstytucji RP, sąd ten jest zobowiązany przedstawić stosowne pytanie prawne Trybunałowi Konstytucyjnemu, który wydaje w tym przedmiocie ostateczne orzeczenie.
Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 2020 r. w sprawie U 2/20, które Krajowa Rada Sądownictwa podziela, z art. 7 Konstytucji RP wynika obowiązek działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa. Wyrażona w nim zasada praworządności formalnej (legalizmu) nakazuje organom władzy publicznej, w tym także Sądowi Najwyższemu, powstrzymanie się od aktywności, jeśli wprost nie zezwala na nią przepis odpowiednio umiejscowiony w konstytucyjnym systemie źródeł prawa. Sąd Najwyższy, który nie jest upoważniony do samodzielnej kontroli konstytucyjności ustaw, tym samym nie jest też upoważniony do uzupełniania, stwierdzonych w wyniku dokonanej przez siebie oceny zgodności ustawy z Konstytucją, luk w prawie.
Krajowa Rada Sądownictwa podziela nadto zapatrywanie, wyrażone w postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego z 21 kwietnia 2020 r. w sprawie sporu kompetencyjnego Kpt 1/20, zgodnie z którym kompetencje Sądu Najwyższego Konstytucja w art. 183 ogranicza do sprawowania nadzoru nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania, Sąd Najwyższy może wykonywać też inne czynności określone w Konstytucji i ustawach. Konstytucja i ustawy nie przewidują jednakże dla Sądu Najwyższego kompetencji do dokonywania zmian stanu normatywnego, w tym przyznawania uprawnień do zaskarżania niezaskarżalnych, prawomocnych uchwał Krajowej Rady Sądownictwa i wprowadzenia trybu rozpoznania przez Sąd Najwyższy tego rodzaju, nieprzewidzianych przez ustawę skarg.
Krajowa Rada Sądownictwa przypomina ponadto, że orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego precyzyjnie wyznaczyło granice kontroli uchwał Krajowej Rady Sądownictwa. W ten sposób odczytano treść normatywną art. 77 ust. 2 w zw. z art. 60 Konstytucji RP w zakresie nominacji sędziowskich. Granice te należą zatem do materii konstytucyjnej i korzystają z bezwarunkowego pierwszeństwa przed wszystkimi innymi regulacjami.
Na skutek uregulowanego ustawowo odwołania uczestnika postępowania, Sąd Najwyższy może badać wyłącznie, czy uchwała Rady została podjęta zgodnie z prawem – kontrolować naruszenie przepisów prawa procesowego lub materialnego. Poza kognicją Sądu Najwyższego pozostaje jednak kontrola oceny kandydatów na wolne stanowiska sędziowskie. Wniosek przeciwny prowadziłby do naruszenia art. 179 Konstytucji RP. W świetle tego przepisu, to bowiem Krajowa Rada Sądownictwa – a nie Sąd Najwyższy – na podstawie własnej i wolnej decyzji przedstawia Prezydentowi RP wniosek o powołanie sędziego.
