OPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 5 marca 2025 r.
w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z projektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, przekazanym przy piśmie Zastępcy Szefa Kancelarii Sejmu z dnia 12 listopada 2024 r. (znak: SPS-WP.020.274.5.2024), opiniuje projekt pozytywnie, z zastrzeżeniami.

UZASADNIENIE

Na wstępnie należy wskazać, że niniejszy projekt był przedmiotem prac Komisji opiniowania aktów prawnych dotyczących sądownictwa.
W uzasadnieniu projektu wskazano, że celem projektowanej nowelizacji jest reforma instytucji tymczasowego aresztowania w Polsce. Obowiązujący stan prawny i wynikająca z niego praktyka sądowa wymagają pilnego dostosowania do standardów wyznaczanych przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej oraz wiążące akty prawa międzynarodowego, w tym Europejską Konwencję Praw Człowieka.
W ustawie zaproponowano następujące rozwiązania:
1. Ograniczenia okresów stosowania tymczasowego aresztowania: pierwszy okres aresztu miał zostać ograniczony do jednego miesiąca, uchylenie przesłanki stosowania aresztu w oparciu o zagrożenie surową karą przed wydaniem jakiegokolwiek wyroku, wprowadzenie fakultatywności stosowania środków zapobiegawczych w przypadku, gdy oskarżony utrudnia ich wykonywanie lub narusza nałożone obowiązki, zastąpienie abstrakcyjnej „uzasadnionej obawy” matactwa, która była instrumentalnie i uznaniowo wykorzystywana do uzasadniania stosowania tymczasowego aresztu - „realną obawą”.
2. Zwiększenie nadzoru sądowego: w przypadku złożenia wniosku o przedłużenie tymczasowego aresztu, prokurator zobowiązany jest wskazać szczegółowo: czynności podjęte w czasie stosowania tego środka, okoliczności uzasadniające jego dalsze stosowanie oraz czynności które prokuratura ma zamiar przeprowadzić w trakcie, wnioskowanego czasu tymczasowego aresztowania.
3. Ułatwienie dostępu do akt w formie elektronicznej: obowiązek prokuratora udostępniania akt w formie elektronicznej na żądanie podejrzanego lub jego obrońcy,
przyspieszenie procesu obrony poprzez łatwiejszy dostęp do materiałów dowodowych.
4. Wprowadzenie minimalnych standardów tzw. „Dyrektywy Obrończej”: konieczność zawiadomienia obrońcy o terminie przesłuchania oskarżonego przed zastosowaniem środka zapobiegawczego, obowiązek pełnienia dyżurów przez adwokatów i radców prawnych, zapewnienie natychmiastowej pomocy prawnej każdemu zatrzymanemu.
Wątpliwość budzi także postulowane przez Projektodawcę ograniczenie maksymalnego czasu trwania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym do jednego miesiąca. Proponowana zmiana brzmienia art. 263 § 1 KPK, polegająca na zastąpieniu wyrazów „3 miesiące” wyrazem „miesiąc” prowadzić będzie do zbędnego ograniczenia zakresu uznaniowości sędziowskiej sądu pierwszej instancji w zakresie samodzielnego określania przez sąd pierwotnego okresu stosowania tymczasowego aresztowania z maksymalnie trzech miesięcy do jednego miesiąca.
Tego rodzaju ograniczenie - znacząco skracające okres, na jaki może być zastosowane tymczasowe aresztowanie w ramach pierwszego postanowienia wydawanego przez sąd - może przeczyć celom stosowania tego środka zapobiegawczego, gdyż okres jednego miesiąca może nie być każdorazowo wystarczający do dokonania odpowiedniej i oczekiwanej koncentracji materiału dowodowego w ramach postępowania przygotowawczego.

Pełna elektroniczna wersja ma postać PDF