OPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 5 marca 2025 r.
w przedmiocie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia nadużywania tymczasowego aresztowania oraz ochrony praw osób tymczasowo aresztowanych

Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z poselskim projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia nadużywania tymczasowego aresztowania oraz ochrony praw osób tymczasowo aresztowanych, przekazanym do zaopiniowania przy piśmie Zastępcy Szefa Kancelarii Sejmu z dnia 12 grudnia 2024 r. (znak: SPS-WP.020.302.6.2024), opiniuje projekt pozytywnie, zgłaszając poniższą uwagę.
Krajowa Rada Sądownictwa - co do zasady - popiera dążenie do reformy mającej na celu dostosowanie przepisów procedury karnej do standardów konstytucyjnych i międzynarodowych w zakresie ochrony praw człowieka oraz propozycję inicjatywy legislacyjnej mającej na celu zmniejszenie liczby przypadków nadużywania tymczasowego aresztowania oraz zapewnienie większej ochrony praw podejrzanych i oskarżonych.
Przedstawiony w projekcie szereg mechanizmów mających temu służyć, takich jak: automatyczne wyłączenie sędziego, który wcześniej orzekł o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania z dalszego postępowania w tej samej sprawie, zwiększenie dostępności akt postępowania dla obrońcy i podejrzanego, zobowiązanie prokuratora do nakreślenia strategii procesowej związanej z zastosowaniem tymczasowego aresztowania (harmonogramu działań dowodowych oraz jego uzasadnienia), a także propozycja nowych środków zapobiegawczych mających zastąpić tymczasowe aresztowanie, takich jak areszt domowy i dozór elektroniczny, są w ocenie Rady dobrymi postulatami otwierającymi dyskusję na temat zmiany sposobu stosowania środków zapobiegawczych w ramach prowadzonych postępowań przygotowawczych i sądowych na środki mniej represyjne, a dostosowanymi do potrzeby realizacji celów postępowania karnego, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (dalej jako KPK) z zachowaniem zasad z art. 4-7 KPK.
Wątpliwość Krajowej Rady Sądownictwa budzi jednak postulowane przez Projektodawcę ograniczenie maksymalnego czasu trwania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym do jednego miesiąca. Proponowana zmiana brzmienia art. 263 § 1 KPK, polegająca na zastąpieniu wyrazów „3 miesiące” wyrazem „miesiąc” prowadzić będzie do zbędnego ograniczenia zakresu uznaniowości sędziowskiej sądu pierwszej instancji w zakresie samodzielnego określania przez sąd pierwotnego okresu stosowania tymczasowego aresztowania z maksymalnie trzech miesięcy do jednego miesiąca.
Tego rodzaju ograniczenie - znacząco skracające okres, na jaki może być zastosowane tymczasowe aresztowanie w ramach pierwszego postanowienia wydawanego przez sąd - może przeczyć celom stosowania tego środka zapobiegawczego, gdyż okres jednego miesiąca może nie być każdorazowo wystarczający do dokonania odpowiedniej i oczekiwanej koncentracji materiału dowodowego w ramach postępowania przygotowawczego. W tym względzie zasadnym jest, w ocenie Krajowej Rady Sądownictwa, pozostawienie dotychczasowego rozwiązania albo jedynie jego modyfikacja polegająca na rozciągnięciu na prokuratora obowiązku przedstawiania sądowi harmonogramu planowanych czynności procesowych również przy okazji pierwszego orzeczenia o stosowaniu tymczasowego aresztowania, tak jak ma to miejsce w projektowanym art. 263 § 2 zdanie drugie KPK odnośnie do wniosków prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania ponad okres, o którym mowa w art. 263 § 1 KPK.

Pełna elektroniczna wersja ma postać PDF