OPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 20 listopada 2024 r.
w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy o działaniach antyterrorystycznych i ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (UC37)

Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z projektem ustawy o zmianie ustawy o działaniach antyterrorystycznych i ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, przekazanym do zaopiniowania przy piśmie Zastępcy Kancelarii Sejmu z dnia 11 września 2024 r. (znak: SPS-WP.020.214.4.2024; nr w wykazie prac legislacyjnych: UC37), opiniuje go pozytywnie z poniższymi uwagami.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o działaniach antyterrorystycznych oraz ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu wprowadza szereg przepisów mających na celu dostosowanie polskiego prawa do unijnych regulacji zawartych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/784 z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie przeciwdziałania rozpowszechnianiu w Internecie treści o charakterze terrorystycznym, które dotyczy przeciwdziałania rozpowszechnianiu treści o charakterze terrorystycznym w intemecie. Zgodnie z uzasadnieniem projektu kluczowym celem zmian jest zwiększenie efektywności w usuwaniu takich treści, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiednich mechanizmów ochrony praw podstawowych, takich jak wolność wypowiedzi i informacji.
Podstawą proponowanych regulacji jest nadanie Szefowi ABW uprawnień do wydawania nakazów usuwania treści terrorystycznych oraz ich monitorowania. Mechanizm ten przewiduje, że dostawcy usług hostingowych będą zobowiązani do realizacji nakazów w ciągu jednej godziny, co wpisuje się w unijny wymóg natychmiastowej reakcji na zagrożenia. Projekt ustawy zakłada możliwość wydawania decyzji administracyjnych dotyczących wskazywania dostawców narażonych na treści terrorystyczne, a także nakładania kar finansowych w przypadku niewywiązywania się z obowiązków. Te środki mają być egzekwowane z zachowaniem zasady proporcjonalności.
Krajowa Rada Sądownictwa zwraca uwagę, że centralizacja władzy w rękach Szefa ABW rodzi ryzyko nadużycia uprawnień. Wprowadzenie mechanizmów nadzorczych i kontrolnych ograniczających swobodę decyzji ABW jest niedostateczne w stosunku do potencjalnych zagrożeń. Możliwość jednostronnego wydawania nakazów usunięcia treści przez AB W, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody sądu, może prowadzić do sytuacji, w której naruszane będą prawa obywatelskie, w tym wolność wypowiedzi. O ile przepisy przewidują możliwość zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego (zob. projektowany rozdział 5a w ustawie o działaniach antyterrorystycznych), to tryb ten może nie być wystarczający, zwłaszcza w sytuacjach wymagających szybkiej reakcji, gdyż będzie ona następowała post factum.
Krytyczne znaczenie mają także przepisy dotyczące blokady treści w sytuacjach pilnych, w których Szef ABW może zarządzić blokadę, a dopiero później zwrócić się o zatwierdzenie sądowe (projektowany art. 32c ust. 6 ustawy o ABW oraz AW). W praktyce daje to szerokie pole do działania bez efektywnego mechanizmu kontroli sądowej, przynajmniej w pierwszej fazie postępowania. W tym kontekście istnieje ryzyko arbitralnego stosowania przepisów, co może prowadzić do naruszenia podstawowych praw, w tym prawa do rzetelnego procesu, gdyż kontrola sądowa będzie miała charakter jedynie następczy.
W kontekście międzynarodowym, projekt ma na celu harmonizację działań polskich organów z praktykami unijnymi, ale przewidziane rozwiązania same w sobie wydają się odbiegać od ducha prawa unijnego, które akcentuje proporcjonalność i ochronę praw obywatelskich. Przykładem tego jest brak pełnej niezależności organu odpowiedzialnego za nadzór nad realizacją nakazów usuwania treści.
Podsumowując, proponowane zmiany mogą znacząco usprawnić walkę z internetową propagandą terrorystyczną, ale wiążą się z istotnymi ryzykami. Brak odpowiednich mechanizmów kontrolnych i równowagi w podziale kompetencji między ABW, a sądy może prowadzić do sytuacji, w których walka z terroryzmem, przy złej woli organu kontrolnego, będzie wykorzystywana jako pretekst do ograniczania wolności słowa i innych praw podstawowych. Kluczowe jest zatem wprowadzenie bardziej precyzyjnych regulacji oraz efektywnych mechanizmów kontroli działań ABW, w tym zwiększenie roli sądów w procesie wydawania i weryfikacji nakazów usuwania treści.

WP.420.70.2024

Pełna elektroniczna wersja ma postać PDF