STANOWISKO PREZYDIUM KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA

Szczegóły
Kategoria: Aktualności

z dnia 25 kwietnia 2025 r.
w przedmiocie udziału w postępowaniu w sprawie z wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o sygn. akt K 2/25

1. Na podstawie art. 186 ust. 1 oraz art. 197 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) w zw. z art. 72 pkt 4 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym

(Dz. U. z 2019 r. poz. 2393) oraz art. 16 ust. 4 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa przedstawia stanowisko popierające wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lutego 2025 r. o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej na rok 2025 z dnia 9 stycznia 2025 r. (Dz. U. poz. 63) w zakresie, w jakim art. 1

ust. 2 w części dotyczącej załącznika nr 2 część 06-Trybunał Konstytucyjny jest niezgodny z art. 10, art. 188 i art. 189 w związku z art. 194 ust. 1 i art. 195 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 1 ust. 2 ww. ustawy w części dotyczącej załącznika nr 2 część 52 – Krajowa Rada Sądownictwa jest niezgodny z art. 10, art. 186 i art. 179 w związku z art. 187 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa zastrzega możliwość uzupełnienia stanowiska podczas rozprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym

3. Do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa upoważnia sędziów: dr Annę Dalkowską, dr Macieja Nawackiego i Joannę Kołodziej-Michałowicz

UZASADNIENIE
I.
Legitymacja Krajowej Rady Sądownictwa

1. Krajowa Rada Sądownictwa uprawniona jest legitymowana do uczestnictwa w przedmiotowym postępowaniu i przedstawienia stanowiska również w części dotyczącej zaskarżonych przez wnioskodawcę przepisów ustawy budżetowej dotyczących Trybunału Konstytucyjnego.

2. Kwestia legitymacji Rady była przedmiotem analizy Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z dnia 8 listopada 2023 r. sygn. akt K 1/23, w którym Trybunał jednoznacznie wskazał na uprawnienie Rady do występowania z wnioskami dotyczącymi kontroli zgodności z normami Konstytucji także przepisów dotyczących Trybunału Konstytucyjnego i zasiadających w nim sędziów.

3. Rada podziela pogląd wyrażony w wyroku Trybunału z 9 grudnia 2015 r., sygn. K 35/15 (OTK ZU nr 11/A/2015, poz. 186). W orzeczeniu tym Trybunał uznał, że KRS może wystąpić z wnioskiem o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy regulującej działalność Trybunału, w zakresie, w jakim niezależność sędziów Trybunału ma przełożenie na niezależność sądów i niezawisłość innych sędziów. Uzasadniając powyższą tezę, Trybunał wskazał, że „niezależność TK przekłada się na niezależność sądów, a to z uwagi na powiązanie między postępowaniem przed TK i postępowaniem sądowym. Powiązania te są najbardziej widoczne w ramach konkretnej kontroli konstytucyjności prawa inicjowanej skargą konstytucyjną i pytaniem prawnym. W tym ostatnim wypadku art. 193 Konstytucji wprost jako jedną z przesłanek dopuszczalności pytania prawnego ustanawia zależność między orzeczeniem TK a rozstrzygnięciem sprawy przez sąd, który wystąpił z pytaniem prawnym. Orzeczenie TK o niekonstytucyjności przepisu, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi ponadto podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania (art. 190 ust. 4 Konstytucji). Co więcej, każde orzeczenie TK, również to wydawane w trybie kontroli abstrakcyjnej, wpływa na obowiązywanie prawa i tym samym jego stosowanie przez sądy. Orzeczenia TK mają zatem wpływ na postępowania sądowe i treść wydawanych w ramach tych postępowań rozstrzygnięć”.

4. Legitymacja Krajowej Rady Sądownictwa znajduje tym samym oparcie w ukształtowanej linii orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego. Niewątpliwie przedmiotowe postępowanie dotyczy kwestii podstawowych, mających przełożenie na niezależność sądów i niezawisłość sędziów, tj. gwarancji materialnych funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego, które w ustawie budżetowej nie zostały spełnione nawet w minimalnym zakresie.

II.
Uwagi ogólne.

1. Krajowa Rada Sądownictwa, zgodnie z art. 186 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (dalej: „Konstytucja RP”), jest organem stojącym na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów uprawnionym na podstawie art. 186 ust. 2 Konstytucji RP do występowania do Trybunału Konstytucyjnego
z wnioskiem w sprawie zgodności z ustawą zasadniczą aktów normatywnych
w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Rada posiada również na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 r.
o Krajowej Radzie Sądownictwa (dalej: „ustawa o KRS”) uprawnienie do opiniowania projektów aktów normatywnych dotyczących sądownictwa, sędziów i asesorów sądowych, a także przedstawiania wniosków w tym zakresie. Z kolei na zasadzie wyrażonej w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy o KRS, Rada uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i asesorów sądowych oraz czuwa nad ich przestrzeganiem.

2. Kwestionowana ustawa została przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej do podpisu w dniu 13 stycznia 2025 r. przez Marszałka Sejmu, a Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podjął decyzję o zainicjowaniu kontroli następczej ustawy w zakresie zmniejszenia środków budżetowych dla dwóch organów konstytucyjnych, tj. Trybunału Konstytucyjnego oraz Krajowej Rady Sądownictwa. Trybunał Konstytucyjny w dniu 4 kwietnia 2025 r. wezwał Krajową Radę Sądownictwa do udziału w postępowaniu w tej sprawie – z wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – o sygn. akt K2/25 oraz do zajęcia stanowiska w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia (data wpływu: 4 kwietnia 2025 r.).

3. Należy zauważyć, że niekorzystne dla Krajowej Rady Sądownictwa zmiany w planach jej budżetu nastąpiły w trakcie prac parlamentarnych nad projektem ustawy budżetowej na rok 2025. W ich wyniku limit wydatków Krajowej Rady Sądownictwa został zmniejszony o 6 412 tys. zł (do kwoty 21 159 tys. zł) w stosunku do projektu planu dochodów i wydatków uchwalonego przez Radę i przekazanego ministrowi właściwemu do spraw budżetu w celu włączenia do projektu ustawy budżetowej na podstawie art. 139 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, a wynoszącego łącznie 27 571 tyś. zł, w tym 6 928 tys. zł tytułem wydatków na świadczenia na rzecz osób fizycznych (przede wszystkim diety członków Rady).

4. Wydatki na świadczenia na rzecz osób fizycznych w toku prac sejmowych zmniejszono o 6 011 tys. zł (do kwoty 917 tys. zł), zaś wydatki bieżące o 401 tys. zł (do kwoty 19 868 tys. zł).

5. Nadanie Krajowej Radzie Sądownictwa statusu odrębnego konstytucyjnego organu państwa oraz powierzenie temu organowi funkcji stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów oznacza zobowiązanie państwa do zapewnienia temu organowi takiej części środków finansowych podchodzących ze scentralizowanych zasobów publicznych, która jest niezbędna dla realizacji powyższej funkcji. W odniesieniu do tej kategorii wydatków swoboda polityczna parlamentu w kształtowaniu wydatków państwa podlega zatem ograniczeniu w tym sensie, że wykonywanie kompetencji przez władzę ustawodawczą nie może niweczyć́ możliwości realizacji funkcji stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Należy również̇ zauważyć́, że w świetle ustawy o KRS członkom Rady przysługują̨ określone świadczenia. Wysokość́ tych świadczeń́ jest ściśle ustalona co oznacza, że wydatki na ich pokrycie stanowią̨ wydatki prawnie zdeterminowane.

6. W piśmie z dnia 5 lutego 2025 r. kierowanym do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa przedstawił stanowisko. W jego ocenie obniżenie wydatków o kwotę 6 412 tys. zł, w tym w zakresie świadczeń na rzecz osób fizycznych, oznacza likwidację całości kwot przeznaczonych na diety członków Rady, zwrotu kosztów podróży i zakwaterowania. Zmniejszenie limitu wydatków oznacza również brak środków na należności z tytułu zwrotu kosztów podróży i zakwaterowania należnych osobom delegowanym do pełnienia czynności w Biurze Krajowej Rady Sądownictwa. Łączna wysokość wydatków Krajowej Rady Sądownictwa z tytułu wymienionych wyżej kosztów wyniosła w ubiegłym roku budżetowym (roku 2024) 5 676 643,59 zł. Kwota dokonanej przez Sejm redukcji przewyższała tę wartość, podczas gdy zakres innych niezbędnych wydatków Rady, w tym na utrzymanie, czynsze, energię, ogrzewanie, ochronę, utrzymanie oprogramowania, remonty i naprawy, materiały budowlane i inne, nie pozwoli w bieżącym roku budżetowym na wypracowanie oszczędności większych niż 1 830 000 zł. W konsekwencji Rada nie będzie w stanie regulować na bieżąco należności przysługujących członkom Rady.

7. Istotne zmniejszenie przyznanych środków uniemożliwia zatem Krajowej Radzie Sądownictwa finansowanie jej prac stanowiących wykonanie konstytucyjnych i ustawowych kompetencji i obowiązków, w warunkach, w których po pierwsze nie doszło do jakichkolwiek ich zmiany w stosunku do dotychczasowego stanu rzeczy (stan prawny nie uległ zmianie), a po drugie – w których poziom bieżącego obciążenia Rady sprawami do rozpoznania determinuje potrzebę utrzymania dotychczasowego rytmu posiedzeń Rady i generuje porównywalny z dotychczasowym zakres prac członków na jej rzecz. W piśmie z 5 lutego 2025 r. zwrócono nadto uwagę, że organ ten prowadzi w 2025 r. kilkanaście konkursów na wolne stanowiska sędziowskie w wojewódzkich sądach administracyjnych z udziałem kilkudziesięciu kandydatów, jak również rozpoznaje na bieżąco wnioski sędziów o zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego, oraz o przeniesienie w stan spoczynku. Rada opiniuje również projekty aktów prawnych, jak również wypełnia pozostałe zadania z zakresu stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Przedstawione informacje uzasadniają twierdzenie, że zmniejszony w toku postępowania legislacyjnego limit wydatków zaplanowanych w części budżetowej 52 – Krajowa Rada Sądownictwa nie jest wystarczający dla funkcjonowania tego organu oraz realizacji powierzonych mu konstytucyjnie funkcji.

8. Prezydium Krajowej Rada Sądownictwa podziela stanowisko zawarte we wniosku Prezydenta RP z dnia 26 lutego 2025 r. i wskazuje, że ustawa budżetowa na rok 2025 z dnia 9 stycznia 2025 r. (Dz. U. poz. 63) w zakresie art. 1 ust. 2 w części dotyczącej załącznika nr 2 część 06-Trybunał Konstytucyjny jest niezgodna z art. 10, art. 188 i art. 189 w związku z art. 194 ust. 1 i art. 195 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 1 ust. 2 ww. ustawy w części dotyczącej załącznika nr 2 część 52 – Krajowa Rada Sądownictwa jest niezgodny z art. 10, art. 186 i art. 179 w związku z art. 187 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

II.
Wzorce kontroli w odniesieniu do art. 1 ust. 2 ustawy budżetowej w części dotyczącej załącznika nr 2 część 06. Trybunał Konstytucyjny

5. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa w pełni popiera wniosek Prezydenta w zakresie wskazującym jako adekwatny wzorzec kontroli art. 1 ust. 2 ustawy budżetowej w części dotyczącej załącznika nr 2 część 06. Trybunał Konstytucji art. 10 Konstytucji RP – zasadę podziału i równowagi władz. Rada w zakresie podniesionego zarzutu w pełni podziela zapatrywania Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z 11.08.2016 r., K 39/16, OTK-A 2016, nr 71. Powtarzając za Trybunałem: ,,istotą zasady wyrażonej w art. 10 ust. 1 Konstytucji jest zarówno funkcjonalny podział władzy, jak i stan równoważenia się władz, w celu gwarantowania poszanowania kompetencji każdej z nich i stworzenia podstaw do stabilnego działania mechanizmów demokratycznego państwa prawa (por. wyroki TK: z 15 stycznia 2009 r., sygn. K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3 oraz 7 listopada 2013 r., sygn. K 31/12, OTK ZU nr 8/A/2013, poz. 121). ( ... ) Art. 10 Konstytucji stoi na przeszkodzie koncentracji funkcji władzy w jednym organie (wyrok TK z 24 lutego 2010 r., sygn. K 6/09, OTK ZU nr 2/A/2010, poz. 15), z drugiej zaś - przewidując dualizm organizacyjny w obrębie władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej - zapobiega monopolizacji władzy przez jeden z organów.

6. W szczególności „Parlament nie ma pozycji nadrzędnej nad innymi organami, z wyjątkiem ściśle określonych wypadków, nie ma także pozycji monopolistycznej w systemie organów państwa" (wyrok TK z 22 września 2006 r., sygn. U 4/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 109). ( ... ) Konstytucja nie ogranicza się do statycznego wyrażenia zasady podziału władzy, polegającego na zaliczeniu organów państwa do poszczególnych władz i na deklarowaniu ich odrębności, ale ujmuje stosunki między władzami w sposób dynamiczny, co wyraża się w formule ich równoważenia się (w kontekście pozycji władzy sądowniczej zob. wyroki TK z: 14 kwietnia 1999 r., sygn. K 8/99, OTK ZU nr 3/1999, poz. 41; 9 listopada 2005 r., sygn. Kp 2/05; 19 lipca 2005 r., sygn. K 28/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 81; 29 listopada 2005 r. w sprawie P 16/04; 15 stycznia 2009 r., sygn. P 16/04, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 119; 27 marca 2013 r., sygn. K 27/12, OTK ZU nr 3/A/2013, poz. 29; 7 listopada 2013 r., sygn. K 31/12, OTK ZU nr 8/A/2013, poz. 121; 14 października 2015 r., sygn. Kp 1/15). ( ... ) Równoważenie ujawnia się w sferze stosowania prawa i oznacza, że „żadna z władz nie może być całkowicie odseparowana od pozostałych" (wyrok z 15.1.2009 r., K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3).

7. Zasadę podziału i równowagi (art 10 Konstytucji RP) w odniesieniu do sądów i trybunałów należy odczytywać w związku z art 173 Konstytucji RP, zgodnie z którym sądy i trybunału, w tym właśnie Trybunał Konstytucyjny, stanowią władzę odrębną od pozostałych władz. Trybunał w odniesieniu do art. 173 Konstytucji RP stwierdził, iż przepis ten „w szczególny sposób określa pozycję władzy sądowniczej w konstytucyjnym podziale władzy. O ile w stosunkach między władzą ustawodawczą a wykonawczą możliwe są różne formy wzajemnych oddziaływań i współpracy, dopuszcza się również istnienie obszaru, w którym kompetencje organów należących do obu władz 'przecinają się' lub 'nakładają', o tyle relacje między władzą sądowniczą a pozostałymi władzami muszą opierać się na zasadzie 'separacji'. Koniecznym elementem zasady podziału władzy są niezależność sądów i niezawisłość sędziów (por. m.in. wyrok z 14 kwietnia 1999 r., K. 8/99, OTK ZU nr 3/1999, poz. 41). ( ... ) Należy także mieć na uwadze, że rozdzielone władze nie są tym samym niezależnymi od siebie elementami ustroju państwa. Stanowią one w istocie rzeczy jedną konstrukcję, w ramach której obowiązane są współdziałać w celu zapewnienia rzetelności i sprawności instytucji publicznych (zasada współdziałania określona w preambule Konstytucji). ( .) Jest w tym kontekście poza sporem, że mechanizm hamowania i równowagi, zakładający możliwość ingerencji w zakres władzy sądowniczej nie może dotykać niezawisłości sędziowskiej w zakresie sprawowania urzędu, a jakiekolwiek wkraczanie w działanie i organizację władzy sądowniczej, w sferze nie objętej bezwzględną zasadą niezawisłości, może być dokonywane jedynie wyjątkowo i posiadać dostateczne uzasadnienie merytoryczne" (wyrok z 18 lutego 2004 r., OTK ZU nr 2/ A/2004, poz. 8). (...) Po doświadczeniach totalitarnych rządów nie budzi wątpliwości, że nawet demokratycznie wybrany parlament nie ma kompetencji w zakresie podejmowania rozstrzygnięć, które byłyby sprzeczne z ustawą zasadniczą, także wtedy gdy ich uzasadnieniem ma być abstrakcyjnie rozumiane dobro Narodu." Przeciwieństwem zasady współdziałania przedstawicieli trzech władz (podziału i równowagi władz) jest dyskrecjonalność władzy ustawodawczej, którą należy wykluczyć w zakresie ingerencji w niezawisłość sędziów i niezależność sądów i ich konstytucyjne gwarancje.

8. Odnosząc tak przedstawioną rekonstrukcję wzorca konstytucyjnego należy zauważyć, że zaskarżone przepisy jednoznacznie dotyczą niezawisłości sędziów, której gwarancją o charakterze materialnym jest zasada zapewnienia sędziom Trybunału Konstytucyjnego wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków (art. 195 ust. 2 Konstytucji RP). Ingerencja w zasadę niezawisłości we wskazanym zakresie dla przyjęcia, iż jest zgodna ze wzorcem art. 10 Konstytucji RP zachowuje zasadę równowagi i podziału władz przy uwzględnieniu zasady odrębności i niezależności Trybunału wynikającej z art. 173 Konstytucji RP musi być wyjątkowa (incydentalna), uzasadniona merytorycznie i musi stanowić wynik współdziałania w tym zakresie władzy ustawodawczej z władzą sądowniczą.

9. W toku procesu legislacyjnego naruszona została zasada współdziałania władzy ustawodawczej z władzą sądowniczą, nie uwzględniono bowiem w żadnym zakresie stanowiska wyrażanego przez Krajową Radę Sądownictwa jako stojącą na straży właśnie niezależności sądów i niezawisłości sędziów, czy innych podmiotów - organów władzy sądowniczej wskazujących wprost na niedopuszczalność pozbawienia Trybunału Konstytucyjnego finansowania w części przeznaczonej na wynagrodzenia sędziów.

10. Ingerencja w materialną gwarancję zasady niezawisłości nie ma również charakteru incydentalnego, wyjątkowego, jest to bowiem element konsekwentnego działania władzy wykonawczej i ustawodawczej wpisującego się w negację statusu konstytucyjnego Trybunału i zasiadających w nim sędziów, przyjmującego też postać odmowy publikacji orzeczeń Trybunału. Nie sposób przyjmować tym samym wyjątkowości, incydentalności odstępstwa od mechanizmu ustalania budżetu Trybunału, „odstępstwo" stanowi w rzeczywistości utrwalającą się praktykę, która ma na celu trwałe uniemożliwienie działalności Trybunału.

11. Ostatnim elementem wskazywanym przez Trybunał Konstytucyjny, rekonstruującym wzorzec konstytucyjny, jest uzasadnienie merytoryczne wprowadzonych przepisów, którego zwyczajnie nie ma.

12. Podsumowując, kryteria oceny wskazane przez Trybunał Konstytucyjny incydentalność naruszenia, przyjęcie zmian w wyniku współdziałania przedstawicieli władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej, merytoryczne (prawdziwe - polityczne) uzasadnienie zmian pozwalają na stwierdzenie, iż wzorzec konstytucyjny współdziałania władz i odrębności sądownictwa (art. 10 Konstytucji RP) nie został wypełniony poprzez uchwalenie zaskarżonych przepisów ustawy budżetowej w części dotyczącej Trybunału Konstytucyjnego.

13. Oczywistym wzorcem kontroli, który Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa wskazuje jako podstawy wzorzec, jest art. 195 ust. 2 Konstytucji RP. Przepis ten nie ustanawia prawa podmiotowego sędziów Trybunału do określonego wynagradzania, stanowi jednakże materialną gwarancję niezawisłości sędziego, służy tym samy urzeczywistnieniu realizacji konstytucyjnych kompetencji Trybunału, które nie mogą być wypełniane bez zapewnienia minimalnego standardu niezawisłości. Na standard niezawisłości w rozumieniu gwarancji zewnętrznych, stanowionych prawem, składa się zgodnie z przywołanym przepisem m.in. gwarancja materialna w postaci wynagrodzenia sędziego odpowiadającego godności pełnionego urzędu i zakresowi obowiązków.

14. To prawodawca konstytucyjny wprost zakreślił tę gwarancję w art. 195 ust. 2, stanowiąc tym samym obowiązek Państwa – władz wykonawczej i ustawodawczej polegający na zapewnieniu sędziom odpowiedniego wynagrodzenia, w celu stworzenia im właściwych warunków funkcjonowania i niezależności od tych dwóch władz. Realizacja tego obowiązku następuje zaś w ustawie budżetowej. Celowe, w drodze poprawki w procesie legislacyjnym, pominięcie finansowania wynagrodzeń sędziów Trybunału Konstytucyjnego stanowi o bezpośrednim, rażącym naruszeniu przepisu art 195 ust. 2 Konstytucji RP przez zaskarżone przepis ustawy budżetowej.

15. Przejście w ustawie budżetowej do systemu arbitralnego (politycznego) kształtowania wynagrodzeń sędziów Trybunału, a w praktyce odebranie tych wynagrodzeń stanowi jednocześnie naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającej z art. 2 Konstytucji RP. Zgodnie z przytoczoną zasadą, ustawodawca nie powinien nagle wycofywać się ustalonych reguł postępowania (tak np. orzeczenie Trybunału o sygn. K 25/95 i wyrok z 26 stycznia 2010 r., sygn. K 9/08, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 4). Ustawodawca tym bardziej nie powinien zmieniać porządku konstytucyjnego dążąc do wygaszenia działalności Trybunału Konstytucyjnego.

16. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa nie znajduje chronionych wartości konstytucyjnych, który konieczność zachowania wymusza odstąpienie od zobiektywizowanego systemu kształtowania wynagrodzeń sędziów Trybunału i w praktyce odebrania środków Trybunałowi należnych z budżetu Państwa na wypłatę tych wynagrodzeń. Jednocześnie należy zauważyć, iż z racji gwarancyjnego charakteru przepisu art. 195 ust. 2 Konstytucji RP to na ustawodawcy spoczywa obowiązek uzasadnienia naruszenia przepisu o charakterze gwarancyjnych, przedstawienia skutków naruszenia dla realizacji zasady niezawisłości, a w konsekwencji zagrożenia realizacji przez Trybunał Konstytucyjny jego kompetencji. Ustawodawca nie sprostał temu zadaniu, nie uzasadnił stanowiska.

17. Mając na uwadze powyższą analizę, dostrzegając możliwości przywołania również innych konstytucyjnych wzorców kontroli, Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa w pełni popiera wniosek Prezydenta, wskazując, iż przywołane we wniosku przepisy Konstytucji, pozwalają na stwierdzenie braku zgodności zaskarżonych przepisów ustawy budżetowej z Konstytucją, a tym samym ich eliminację z systemu prawa. Usunięcie tych przepisów skutkować będzie realizacją planu finansowego Państwa w oparciu o założenia projektu ustawy budżetowej, przewidującego środki finansowe na wynagrodzenia sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

III.
Wzorce kontroli w odniesieniu do art. 1 ust. 2 ustawy budżetowej w części dotyczącej załącznika nr 2 część 52 – Krajowa Rada Sądownictwa

1. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa podkreśla, że art. 1 ust. 2 ww. ustawy w części dotyczącej załącznika nr 2 część 52 – Krajowa Rada Sądownictwa jest niezgodny z art. 10 Konstytucji RP. Zmniejszenie w zaskarżonej ustawie limitu wydatków Krajowej Rady Sądownictwa do kwoty 21 159 tys. zł, czyli o 6 412 tys. zł, czyni niemożliwym wywiązywanie się przez Krajową Radę Sądownictwa z określonego w art.187 Konstytucji RP zadania stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, wyrażającego się w szczególności koniecznością realizacji obowiązków, których egzemplifikację zawiera art. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011r o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. 2024.1186 t.j.), co prowadzi do naruszenia art. 10 Konstytucji RP.

2. Konstytucyjny obowiązek Krajowej Rady Sądownictwa stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, a także inne zadania, które Rada realizuje na podstawie ustaw, w tym ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa wskazują jednoznacznie, że działalność Rady jest ściśle związana i przekłada się na sytuację prawną sądów lub sędziów w związku z zasadą odrębności i niezależności władzy sądowniczej. Zatem brak właściwego, adekwatnego do realnych potrzeb Krajowej Rady Sądownictwa zapewnienia przez władzę ustawodawczą środków finansowych prowadzi do zachwiania zasady równoważenia się władz i niemożności wykonywania obowiązków przez konstytucyjny organ Państwa.

3. Wyrażona w art.10 Konstytucji RP zasada trójpodziału i równoważenia się władz stanowi fundament ustroju RP, zakotwiczonego w podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej; w szczególności jest gwarantem wstrzemięźliwości oddziaływania władzy ustawodawczej na władzę sądowniczą. Zasada ta była wielokrotnie przedmiotem orzecznictwa Trybunału, również w kontekście pozycji władzy sądowniczej (zob. poz. 41; 18 lutego 2004 r., sygn. K 12/03, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 8; 15 stycznia 2009 r., sygn. K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3 oraz orzecznictwo przytoczone poniżej).

4. Zasada odrębności i niezależności władzy sądowniczej, wynikająca z art.173 Konstytucji RP, nie znosi statuowanej w art. 10 Konstytucji RP podstawowej zasady ustrojowej Rzeczypospolitej Polskiej podziału i równowagi władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, ani też w żadnym stopniu jej nie modyfikuje. Rozdzielone władze nie są niezależnymi od siebie elementami ustroju Państwa; stanowią w istocie rzeczy jedną konstrukcję, w ramach której obowiązane są współdziałać w celu zapewnienia rzetelności i sprawności instytucji publicznych (zasada współdziałania określona w preambule do Konstytucji).

5. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa akceptuje przyjęte w orzecznictwie Trybunału rozumienie podziału władz w ten sposób, że każdej z trzech władz powinny przypadać kompetencje materialnie odpowiadające ich istocie, a co więcej - każda z trzech władz powinna zachowywać pewne minimum wyłączności kompetencyjnej, stanowiącej o zachowaniu tej istoty; formuła zaś "równoważenie się" władz oznacza oddziaływanie władz na siebie i wzajemne uzupełnianie ich funkcji. W konsekwencji każda z władz powinna dysponować takimi instrumentami, które pozwalają jej hamować działania władz pozostałych (formuła checks and balances) (zob. wyrok z18 lutego 2004 r., sygn. K 12/03) Korelatem równoważenia się władz jest wymóg ich współdziałania, o którym mowa w preambule do Konstytucji - poszczególne władze są zobowiązane do współpracy w celu zapewnienia rzetelności i sprawności działania instytucji publicznych (TK w wyroku z 14 października 2015 r., sygn. Kp 1/15, OTK-A 2015, nr 9, poz. 147).

6. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa w pełni podziela zapatrywania Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z 11.08.2016 r.(K 39/16, OTK-A 2016, nr 71), w którym wskazano, że istotą zasady wyrażonej w art. 10 ust. 1 Konstytucji jest zarówno funkcjonalny podział władzy, jak i stan równoważenia się władz, w celu gwarantowania poszanowania kompetencji każdej z nich i stworzenia podstaw do stabilnego działania mechanizmów demokratycznego państwa prawa (por. wyroki TK: z 15 stycznia 2009 r., sygn. K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3 oraz 7 listopada 2013 r., sygn. K 31/12, OTK ZU nr 8/A/2013, poz. 121). ( ... ) Art. 10 Konstytucji stoi na przeszkodzie koncentracji funkcji władzy w jednym organie (wyrok TK z 24 lutego 2010 r., sygn. K 6/09, OTK ZU nr 2/A/2010, poz. 15), z drugiej zaś – przewidując dualizm organizacyjny w obrębie władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej – zapobiega monopolizacji władzy przez jeden z organów. W szczególności Parlament nie ma pozycji nadrzędnej nad innymi organami, z wyjątkiem ściśle określonych wypadków, nie ma także pozycji monopolistycznej w systemie organów państwa (wyrok TK z 22 września 2006 r., sygn. U 4/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 109). ( ...) Konstytucja nie ogranicza się do statycznego wyrażenia zasady podziału władzy, polegającego na zaliczeniu organów państwa do poszczególnych władz i na deklarowaniu ich odrębności, ale ujmuje stosunki między władzami w sposób dynamiczny, co wyraża się w formule ich równoważenia się (w kontekście pozycji władzy sądowniczej zob. wyroki TK z: 14 kwietnia 1999 r., sygn. K 8/99, OTK ZU nr 3/1999, poz. 41; 9 listopada 2005 r., sygn. Kp 2/05; 19 lipca 2005 r., sygn. K 28/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 81; 29 listopada 2005 r. w sprawie P 16/04; 15 stycznia 2009 r., sygn. P 16/04, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 119; 27 marca 2013 r., sygn. K 27/12, OTK ZU nr 3/A/2013, poz. 29; 7 listopada 2013 r., sygn. K 31/12, OTK ZU nr 8/A/2013, poz. 121; 14 października 2015 r., sygn. Kp 1/15). ( ... ) Równoważenie ujawnia się w sferze stosowania prawa i oznacza, że „żadna z władz nie może być całkowicie odseparowana od pozostałych" (wyrok z 15.1.2009 r., K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3).

7. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa stwierdza, że zmniejszenie w sposób zasadniczy i jaskrawy środków budżetowych konstytucyjnemu organowi Państwa, służących realizacji zadań polegających w szczególności na procedurze związanej z przedstawieniem Prezydentowi RP kandydatów do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, sędziów w sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych oraz na stanowiskach asesorów sądowych w sądach rejonowych i sądach administracyjnych nie mieści się w mechanizmie równoważenia się władz i stanowi jaskrawy i niedopuszczalny wpływ władzy ustawodawczej na możność realizacji podstawowych funkcji Krajowej Rady Sądownictwa.

8. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa wskazuje, że projekt planu finansowego został opracowany przez Krajową Radę Sądownictwa dnia 10 września 2024 roku na podstawie ustawy z dnia 12 maja 2011 r o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1186), ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1270) i Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej (Dz. U. z 2022 r. poz. 745 ze zm.) oraz pisma Ministra Finansów z dnia 12 lipca 2024 roku nr FS2.450.18.2024 określającego wstępne kwoty wydatków na rok 2025 i lata 2026, 2027 i 2028.

9. Punktem wyjścia dla określenia przyjętych na rok 2025 i kolejne lata 2026-2028 wielkości były: plan finansowy roku bieżącego określony w ustawie budżetowej na rok 2024 po aktualnych zmianach wraz ze zwiększeniem planu finansowego decyzją Ministra Finansów nr MF/FS2.4143.3.7.2024.MF.1126 z dnia 26 kwietnia 2024r. dotyczącą środków na wypłatę waloryzacji wynagrodzeń pracowników Biura KRS w wysokości 20% zgodnie z ustawą budżetową na 2024 rok, przewidywane wykonanie planu finansowego do końca roku 2024, założenia do projektu budżetu na rok 2025 oraz wybrane wskaźniki makroekonomiczne określające prognozowany wskaźnik CPI (średnioroczna dynamika cen towarów i usług konsumpcyjnych) na rok 2025 określony na poziomie 4,1 zaś na 2026, 2027 i 2028 rok odpowiednio na poziomie 3,3; 2,5 i 2,5, zwiększone o 5% wynagrodzenia pracowników Biura KRS jako osób nieobjętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń, przyjęte do obliczenia odpisu na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych na rok 2025 prognozowane wynagrodzenie w wysokości 7 212 zł, na rok 2026 – 7 728 zł,
na rok 2027 – 8 235 zł i na rok 2028 – 8 690 zł, przyjęta jako podstawa obliczenia diety za każdy dzień udziału w posiedzeniach plenarnych i innych pracach Rady kwota w wysokości 8 038,41 zł, wg przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2024 roku; na kolejne lata przyjęto jako podstawę naliczenia diet następujące kwoty: 8 399 zł na rok 2026, 8 951 zł na rok 2027 i 9 445 zł na rok 2028.

10. W projekcie budżetu KRS na 2025 rok, sugerowany wskaźnik 4,1 został przekroczony z uwagi wzrost przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2024 roku (tj. kwoty stanowiącej podstawę określenia wysokości diety członków Rady) oraz z uwagi na wzrost odpisu na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. W obydwu przypadkach kwoty stanowiące bazę obliczeń są całkowicie niezależne od uznania Rady – wręcz przeciwnie, kwoty bazowe są określone przez przepisy ustawowe i wynikają z dynamiki wzrostu wynagrodzeń ogółem w kraju. W zakresie kwoty stanowiącej podstawę naliczenia diet za udział w pracach Rady wynagrodzenie stanowiące podstawę ich naliczenia (tj. przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2024 roku) wzrosło o 14,74% z kwoty 7 005,76 zł do kwoty 8 038,41 zł, zaś w przypadku odpisu na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych wzrost wyniósł 11,89% z kwoty 6 445,71 do kwoty 7 212 zł. Wpływ na wzrost ogólnej kwoty projektowanego planu finansowego ma także przyjęty wzrost wynagrodzenia pracowników Biura KRS oraz wzrost dodatkowego wynagrodzenia rocznego i pochodnych naliczanych od wynagrodzeń pracowników z uwagi na podwyższenie planu finansowego wynagrodzeń w roku bieżącym o 20%.

11. Zaplanowany przez Krajową Radę Sądownictwa budżet na rok 2025 przewidywał wydatki w wysokości 27 571 tys. zł. Z planowanej kwoty 27 571 tys. zł miało przypadać na świadczenia na rzecz osób fizycznych kwota 6 928 tys. zł, na wydatki bieżące kwota 20 269 tys. zł., na wydatki majątkowe kwota 374 tys. zł.

12. Ustawa budżetowa na rok 2025 z dnia 9 stycznia 2025 r. (Dz. U. z 2025 r. poz. 63) w załączniku nr 2 do ustawy pt. „Wydatki budżetu państwa na rok 2025 zestawienie zbiorcze według działów” w części 52 dziale 751 rozdziale 75104 (strona 9) ustala wydatki w wysokości 21 159 tys. zł, tj. niższe o 23% niż zaplanowane.

13. Z przyjętej w ustawie kwoty wydatków 21 159 tys. zł przypada: na świadczenia na rzecz osób fizycznych kwota 917 tys. zł, tj. niższa o 87% niż zaplanowana, na wydatki bieżące kwota 19 868 tys. zł., tj. niższa o 2% niż zaplanowana, na wydatki majątkowe kwota 374 tys. zł.

14. Świadczenia na rzecz osób fizycznych zaplanowane w kwocie 6 928 tys. zł związane są z udziałem członków Rady w posiedzeniach plenarnych i innych pracach na rzecz Rady, działalnością Rzeczników Dyscyplinarnych Sędziów Sądów Powszechnych i Sądów Wojskowych oraz wydatki osobowe niezaliczane do wynagrodzeń wynikające z zapisów kodeksu pracy lub innych przepisów prawnych.

15. Różne wydatki na rzecz osób fizycznych w kwocie 6 887 tys. zł (§ 3030) obejmują zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 269 ze zm.): wypłatę diet, kosztów dojazdu i zakwaterowania członków Krajowej Rady Sądownictwa w związku z pełnieniem obowiązków w Radzie, udział w Komisjach stałych do spraw: Odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów i asesorów sądowych, Wizytacji i lustracji, Etyki zawodowej sędziów i asesorów sądowych oraz Komisji Budżetowej i Komisjach Problemowych, udział członków Rady w rozprawach przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, w posiedzeniach
i spotkaniach koordynatorów Krajowych ds. Unijnej Tablicy Wyników Wymiaru Sprawiedliwości organizowanych przez Komisję Europejską,
w posiedzeniach międzyresortowego zespołu ds. ETPC, realizację zadania opisanego w art. 3 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 269 z późn.zm.), polegającego na sprawowaniu nadzoru nad przetwarzaniem danych osobowych przez Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny oraz sądy apelacyjne i wojskowe sądy okręgowe, w ramach prowadzonych przez nie postępowań, wydatki związane z działalnością Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych i 2 jego zastępców oraz Rzecznika Sędziów Sądów Wojskowych i jego zastępcy oraz koszty stawiennictwa świadków. W ramach tego paragrafu zaplanowano także wydatki związane z pokryciem kosztów przejazdu, zakwaterowania, diet wynikających z przepisów o delegowaniu sędziów i asystentów sędziego delegowanych do pracy w Biurze KRS oraz współpracy w Rzecznikiem Dyscyplinarnym i jego zastępcami. Planowana wielkość środków w tym paragrafie wymaga zabezpieczenia wszelkich, możliwych wydatków związanych z realizacją ustawowych obowiązków Rzeczników.

16. Redukcja o 87% wydatków na pokrycie kosztów działalności członków Rady ma na celu uniemożliwienie działania członkom Rady, a co za tym idzie uniemożliwienie Krajowej Radzie Sądownictwa realizowania zadań z art. 186 ust. 1 Konstytucji.

17. Ustawa budżetowa uchwalona przez Sejm i przekazana Prezydentowi do podpisu w dniu 13 stycznia 2025 r. wpływa wprost na możliwość wykonywania przez Radę jej kompetencji konstytucyjnej określonej w art. 186 ust. 1 Konstytucji RP, tj. stania na straży niezależności i niezawisłości sędziów. Dzieje się tak, gdyż na skutek uchwalenia ww. ustawy doszło do radykalnego ograniczenia środków budżetowych zaplanowanych przede wszystkim na diety członków Krajowej Rady Sądownictwa. Ograniczenie zaplanowanych środków z kwoty 6 928 tys. zł do kwoty 917 tys. zł prowadzić będzie do uniemożliwienia wykonywania przez Krajową Radę Sądownictwa jej konstytucyjnych zadań poprzez ograniczenie możliwości realizacji przez ten organ wydatków prawnie zdeterminowanych (tzw. wydatków sztywnych), do których należą diety członków Rady wypłacane na podstawie art. 26 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. z 2024 r. poz. 1186). Uniemożliwi to zatem odbywanie przez Krajową Radę Sądownictwa posiedzeń w sposób zgodny z ustawą, gdyż ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa nie przewiduje możliwości obradowania przez ten organ i podejmowania uchwał w sprawach sędziów i asesorów sądowych bez jednoczesnego wypłacania diet członkom Rady na wyżej wymienionej podstawie ustawowej. Brak odpowiednich środków finansowych przekreśli zatem możliwość podejmowania przez Radę rozstrzygnięć w trybie art. 21 ww. ustawy, a więc w drodze podejmowanych uchwał przy obecności co najmniej połowy jej składu.

18. Liczba procedowanych przed Krajową Radą Sądownictwa postępowań oraz wykonywanie innych powierzonych jej zadań determinują konieczność zabezpieczenia środków finansowych na wykonywanie konstytucyjnych i ustawowych obowiązków. Na podstawie zebranych przez Biuro Rady danych statystycznych za I kwartał 2025 r., dotyczących realizacji zadań przez Zespół Spraw Osobowych Sędziów Krajowej Rady Sądownictwa oraz liczby postępowań konkursowych i postępowań z zakresu ustawowej i konstytucyjnej właściwości Krajowej Rady Sądownictwa wskazać należy na znaczny zakres działań, które wymagają zaangażowania środków finansowych, w tym w obszarze diet dla członków KRS – z uwagi na pracę jaka została przez nich wykonana. Zadania te obejmują nie tylko postępowania związane z powoływaniem sędziów, przekształceniami stanowisk, mianowaniem aplikantów oraz przenoszeniem sędziów w stan spoczynku, ale także inne ustawowe obowiązki Rady, takie jak opiniowanie aktów prawnych, rozpoznawanie odwołań od zmiany podziału czynności sędziów i asesorów sądowych, czy analiza wniosków o dalsze zajmowanie stanowiska sędziego.

19. W pierwszym kwartale 2025 r. Krajowa Rada Sądownictwa rozpoznała łącznie 150 kandydatur na wolne stanowiska sędziowskie, w tym 35 kandydatur na stanowiska w sądach powszechnych, rozpoznano również wnioski dotyczące przekształcenia stanowisk asesorskich na stanowiska sędziowskie rozpatrzono w liczbie 29 w sądach rejonowych, 9 wniosków o przeniesienie w stan spoczynku, 45 wniosków o odwołanie od podziału czynności sędziów. Realizacja tych zadań konstytucyjnych i ustawowych wiązała się z licznymi posiedzeniami Rady oraz zespołów członków i zaistnieniem konieczności pracy indywidualnej członków Krajowej Rady Sądownictwa nad wpływającymi materiałami – w konsekwencji wiąże się to z koniecznością pokrycia kosztów związanych z dietami dla członków Krajowej Rady Sądownictwa na podstawie art. 26 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sadownictwa.

20. Rada wykonuje również inne zadania ustawowe, takie jak opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sądownictwa, sędziów i asesorów sądowych, które przedkładane są przede wszystkim przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ministra Sprawiedliwości i Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Wykonywanie tych czynności również angażuje pracę członków Krajowej Rady Sądownictwa i często stanowi podstawę do wypłat diet oraz pokrycia wydatków związanych z pobytem członków Rady w jej siedzibie (m.in. noclegi, koszty transportu).

21. Dane te, szczegółowo przedstawione w załączniku 1 do niniejszej uchwały wskazują na duży zakres działań Krajowej Rady Sądownictwa, które wymagają zaangażowania zarówno czasu, jak i środków finansowych na diety dla członków Rady, aby zapewnić prawidłową realizację zadań związanych z powoływaniem, mianowaniem i przenoszeniem w stan spoczynku sędziów, a także z innymi zadaniami ustawowymi. W związku z tym, należy przewidzieć odpowiednie środki budżetowe na ten cel, biorąc pod uwagę liczbę postępowań i liczność kandydatów oraz innych uczestników postępowań prowadzonych przed Radą.

22. Niezależnie od rozpoznanych już spraw i dokonanych przez Radę czynności na rozpoznanie oczekują 22 postępowania o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu powszechnego (dotyczące 55 kandydatów na 22 stanowiska), 79 postępowań obejmujących wnioski asesorów sądów powszechnych o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu rejonowego, 175 postępowań obejmujących wnioski egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej o mianowanie do pełnienia urzędu na stanowisku asesora sądowego w sądzie rejonowym, 2 postępowania o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego (dotyczące 6 kandydatów na 2 stanowiska), 36 postępowań obejmujących wnioski asesorów sądów administracyjnych o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego, 5 postępowań o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku asesora wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz 1 postępowanie o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu wojskowego (zob. załącznik 2 do niniejszej uchwały).

IV.

1. Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa wnosi o pominięcie opinii Rady Ministrów i zaniechanie określenia terminu utraty mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów ustawy budżetowej

2. Zgodnie z art. 190 ust. 3 zd. 3 Konstytucji w przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów. Zgodnie zaś z art. 65 ust. 1 ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393) jeżeli orzeczenie może wywołać skutki wiążące się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej albo ustawie o prowizorium budżetowym, Prezes Trybunału zwraca się do Rady Ministrów o przedstawienie, w terminie 2 miesięcy, opinii w sprawie.

3. W ocenie Rady powyższy wymóg wiąże się z kontrolą przez Trybunał Konstytucyjny aktów normatywnych innych niż ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym. Za wykładnią tą przemawia art. 221 Konstytucji zastrzegający inicjatywę ustawodawczą w zakresie ustawy budżetowej, jej zmiany jako wyłączne uprawnienie Rady Ministrów. W konsekwencji Rada Ministrów realizuje swoje uprawnienie co do opiniowania w zakresie nakładów finansowych na określone cele, przedkładając projekt ustawy budżetowej.

4. Nadto przepis art. 190 ust. 3 zd. 3 Konstytucji dotyczy sytuacji, w których orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie może być zrealizowane bez zmiany ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym, jak również możliwe jest przesunięcie skutku finansowego poza perspektywę danego roku budżetowego, nawet o 18 miesięcy. Ustawa budżetowa ze swojej istoty jest zaś aktem normatywnym wywierający skutek finansowy w danym roku budżetowym, nadto orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego jest bezpośrednio wykonalne – zgodnie z art. 219 ust. 4 Konstytucji w sytuacji orzeczenia niezgodności z Konstytucją całości ustawy budżetowej lub jej części – zaskarżonych przepisów – Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową w całości lub w części na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

5. Przedstawione odmienności procesu legislacyjnego w odniesieniu do ustawy budżetowej, odmienności konstrukcji normatywnej ustawy budżetowej rozumianej jako plan gospodarki finansowej Państwa w porównaniu do innych aktów normatywnych, przemawiają zatem za przedstawionym wnioskiem Krajowej Rady Sądownictwa. Nadto zaniechanie Rady Ministrów, obstrukcja ze strony władzy wykonawczej nie może tamować działalności orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego.

Konkluzja

23. Reasumując Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa wnosi o stwierdzenie, że art. 1 ust. 2 w części dotyczącej załącznika nr 2 część 06-Trybunał Konstytucyjny jest niezgodny z art. 10, art. 188 i art. 189 w związku z art. 194 ust. 1 i art. 195 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 1 ust. 2 ww. ustawy w części dotyczącej załącznika nr 2 część 52 – Krajowa Rada Sądownictwa jest niezgodny z art. 10, art. 186 i art. 179 w związku z art. 187 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.